Khawhar chhungte pual (Thuchah)



(Thupuan 21 : 3-4)    - K.Dinga

THIHNA CHUNGCHANG : Vawiina kan Inkhawm chhan hi kan hre veka, he chhungkuaa nu ber thihna avangin a kalsan tak a chhungte thlamuan turin kan kalkhawm a ni. Thihna hi a rapthlaka, a tuarlo tu tan chuan hriatthiam a harsa hle awm e . Inhnem vak ngaihna pawh hi a awmlo. Hunin a liampui ve mai an tih hi a dik hle a ni. Chuvangin a tuartu tan chuan a na a. Tuar bik riaua inngaih hi a awl em em. Pathian pawh hi dem mai a awl rum rum thin. Chutiang chu a nih avangin thihna hi hetiang hian lo thlir ila.

Thihna hi chi hnihin ringtute chuan kan sawi thin. Pakhat chu Taksa thihna a ni a. A dang leh chu thlarau thihna a ni. Thlarau thihna chu Pathian nena inthenna, Pathian nena inzawmna reng reng awmlo, Pathian lak atanga thihna a ni. Evi leh Adama chu Eden huanah suala an tluk avangin Pathian lakah mihrang an lo ni ta a. Pathian nen an inthen a ngai tawh. Eden huanah an awm thei tawhlo. Kumkhuain Pathian hnen ata lakbo an ni ta. Chutiang chu a ni Thlarau thihna chu. A rapthlaka, a hlauhawm bawk. Chatuana thihna, boralna a ni.

Taksa thihna hi mihringte thlirna atang chuan a rapthlakin a na zawk awm e. He kan taksa, vaivuta siam hi vaivutah, kumkhuaa he khawvel hmu tawhlo tura kalsanna, khawvel nena inthenna hun a ni. Kan hmangaih ngawih ngawihte leh kan ngaih em em te engtikahmah hmu tawhlo tura khawvel an chhuahsan chuan tunge na tilo anga tunge tuarlo bik ang le? Mihring thlirna atang chuan a rapthlakin a na a ni tawp mai. Tuman an tuar thiam tak taklo.

Lal Isua ngei pawh kha Lazara thihna avangin a tap ve a ni. Chuvangin kan tuar anga kan sun ang a kan tap bawk ang. Amaherawhchu, ringtute chuan taksa thihna hi kan tawpna tur a nilo tih hi kan hriatchian a pawimawh hle mai.



Kan rin Lal Isua ngei khan he thihna hi a tuar ve a ni. Mahse, Lei leh van lalber chu thihna in a ngamlo a thihna hnehin a tho leh tih kan hria. Keini, amah ringtute pawh hi a thawhlehna tawmpuitute kan nih avangin he thihna hian min chelh hlen tawp lo ang. Kan Bible chang chhiarah khan Lei thar leh Van thar a din huna ringtute awmdan tur kan hmu a 'Hrehawm reng reng a awm tawhlo anga, thih leh nat a awm tawh heklo ang. Mittui zawng zawng a hul tawh ang a, Pathian ngei chu an hnenah a awm tawh ang' chumi tur chuan he taksa thihna hi kan paltlang ngei a ngai si a ni.

Nun thar, Lal Isua thawhlehna tawmpui a, ama ruala ropuia kan lan ve theihna turin he thihna hi kan tana Pathian ruat a ni. Mihringten hrethiamlo mah ila Pathian remruat, danglam lo, nunna thar kan neihna tura kan kailawn hmasa ber chu thihna hi a lo ni. Chu kawng ah chuan leia kan thiltihte hi kan rahbi pawimawh kan kailawn indawh chho zel ang a ni tih hi hre thar ang u.

Lalpa tana rinawm taka kan nunglo a nih chuan, kan kailawn zawh hian Vanram thleng zo loin a tawp ang tih a hlauhawm. Vawiina kan Inkhawm chhan Pi Lalzami pawh hian Lal Isua hnen thleng tur hian kawng a zawh dik hlein ka hria. Keini pawhin kan hmangaih tak taka kan ngai takzet a nih chuan a hnen thleng thei tura inbuatsaih hi kan tihtur a ni.

Kan rilru nain, kan thinlungte ngui mah sela Lalpa hi hnaih hram hram ang u. Ani chuan min kalsan ngailo ang. Tuarte, sun te, lungngaihte hi chu mihring dinhmunah a bo theilo. Mahse, kan tuarna hian kan then takte hnen thleng ve thei tura rinna chak min siamsak se, thihna malsawmna a va ni dawn em!

Davida chuan a fapa damlohna avangin Pathian a au a, sai ip puan sinin, chaw a nghei a, a tuar em em. A thih meuh chuan Lalpa remruatna chu thiam takin a pawm a lungawilohna a neilo. Hetiang tak hi chu kan ni ve kherlo ang mahse a tuar dan hi kan thiam a ngai a ni.

Khawvel hrut chhuak ila tih hla phuahtu Horatio Spafford hi ka hre reng thin. fa panga neiin, Kum 1870 ah a fapa a sun a a tuar em em a. A hnu kum 3 lek 1873 ah a fate 4 chu lawng chetsualna vangin a chan leh a ni.
He a fate thihna avang hian Khawvel hrutchhuak ila tih hla hi a lo piang ta zawk a ni. Vawiina heti laia lokal zawng zawngte pawh hi eng dinhmunah nge kan din kan in chhut ngai em? Heng thihna te hi keimahni leh kan chhungte chungah pawh a thleng ve thei reng tih hi kan inhriat a tul a ni. Kan chunga tuarna, lungngaihna a lo thlen chang in Lal Isuaah kan tlukluh hi tha ber a ni.

Amah duh a mamawh tute Isuan a hnar ngailo. Fakna hlaah chuan 'Isua hnenah ka him ang, a angchhung nuamah chuan' tih kan hmu. Tin, amah ngeiin thlamuanna thu min hrilh a ni. Chuvangin Isua a tlukluhmai hi kan tihtur a ni.

Thenkhat chuan kan chunga tuarna leh natna lo thleng hi hriatthiam har kan tifo. Pathian lakah te, kan mihring puite lakah ngei pawh kan vui mai thin. Pathianin ka mifel ti a a sawi Joba ngei pawh khan a chunga tuarna an thlen tak tak chuan a pianni kha anchhia lawhin pian ve loh law law kha a chak mai a nih kha. Mahse chhel takin Pathian rinchhanin a tuar hram hram a a tawpah Pathianin a chawisang leh ta tih kan hria.

Keini pawh hian hetiang kan chunga a lo thlen chang hian Tuarna phena malsawmna hmu thei tura Pathian rinchhana kan tuar hram hram a ngai a ni. Khawdur a kian hian ni a lo sa thin a, zan thim a ral hian khua a var thin. Chutiang chiah chuan kan tawrhna, kan lungngaihna tawpah hian hlimna, lawmna a awm tih kan hriat hi a pawimawh.

Joba vek hian a lo hrechiang khawp mai. "Tuarna hi vaivut ata lo chhuak a ni lova, buaina pawh hi lei atanga lo chhuak a ni heklo; buai turin mihring hi a lo piang a ni zawk, mei si chunglamah a chho ang in. Kei zawngin Pathian lam ka zawng ang a, Pathian hnenah ka chungthu ka kawl tir sng" tiin a lo sawi a ni. Keini pawhin kan tuarna te, kan natna te hi Pathian hnenah kawltir hlauh ila anin a tihdan a hre em em a ni. Chuti nilova, kan in dawm kun a Pathian kan hawisan mai chuan rorelna niah kan chan tur a rapthlak dawn em a ni.

Upa Rokunga chuan hlain "Rorelna chu an zawh hunin inthen a tul tawh ang. Hmangaihtu leh hmangaihte pawh inthen a tul tawh ang" tiin a lo phuah a

Hetiang dinhmuna din hi a hlauhawm hle mai. Kan hmangaih em em te, kan thlakhlelh leh kan ngaih ngawih ngawihte nena chatuana inthen chu a rapthlak dawn em a ni. Tuna inthenna pawh na kan tiha kan tuar theihloh chuan chatuan atana inthen chu kan ngam dawn em ni?

Chuvangin vawiina lokal khawmte hian he thihna hmang hian Lal Isua zara nunna kan chan hi a ropui zia hre thar ila ka duh a ni. Lalpan a hmangaihte ram a buatsaih chu, khawvel Kanan ram ai pawh a nuam zawk a ni. Chu hmunah chuan kan hmangaih kal hmasate, thihna avanga he khawvel chhuahsan ta te ngei chu Lalpa tana kan din tlat chuan kan la tawk ang. Chu chu Lal Isua thupek a ni. Tumah keimaha kal lo chu Pa hnen an thlang lovang a tih kha.

INPEKNA


(Number 6 : 2-3, Deuteronomy 20 :11, Tita 2 :14, Rom 12 :1)      - K. Dinga

THUHMAHRUAI : Kumina kan Branch Kumpuan 'Inpekna' tih hi Bible chang tlawhchhan kan nei lova, chuvangin sawi thiam pawh a h^r angreng viau mai a. Chubakah kan Leaderte pahnihin thiam takin an sawi tawh bawka thusawi pawh a huphurhawm tawh viauin ka hriaa, chutih rual in Bible chang tlawhchhan a awmloh avangin mahni duhdan leh keimahnia a tlak dan ang anga sawi tur kan nihna laiah kan ngaihdan leh tum anglo zawnga kan sawi a nih pawhin kan in hrethiam tlang turah kan ngai ngawt bawk a.

Vawiinah hian K|P kumpuan thupui a nih angin 'Inpekna' chungchang hi K|P leh Kohhran huamchhunga kan rawngbawlna kawnga inpekna chungchang chauh sawi ka tuma, chhungkua, khawtlang leh thildanga kan inpekna tur chin chu a hranpain ka sawi tel dawnlo a ni. Amaherawhchu K|P rawngbawlnain a nghawng theih \henkhat erawh kan sawi lang tel zel turah ngai ila a \ha ang e.

Inpekna tih hi sawifiah thiam har ka ti a, kan rilruah chuan a chiang viau ang a, kan hriatthiam tlan dan tura fel fai taka sawifiah erawh a harsa viau mai. Kan Bible chang chiar a\ang te khan kan thusawi leh zel turte kan kan hriatfiah theih nan hetiang hian lo sawi ta ila.
" Inpekna chu, thil engpawh ti thei tura inpeih, A \ul dan zela, a harsa emaw, hrehawm emaw, engpawh huama thiltih" tiin. Indonaah a chaklo zawk chu a chak zawk hnenah a inpe \hina, tichuan a inpekna chuan duh duhin a chungah ro a rel tawh  ama duhzawng leh \ha a tih anga a nun a remlova, a inpekna duhdan ang zawkin a awm tawh \hin. chu chu inpekna chu a ni. Bawih leh chhiahhlawh nun a ni ber awm e.

Tichuan kumina kan thupui 'inpekna' tih chu, Kristian |halai kumpuan a nih angin Pathian tana inpekna, Pathian rawngbawl tura kan chetna leh kan thiltih zawng zawngte hi a ni tihna a ni. Chungah chuan heng kan hnatlan \hin te, kan inkhawm te leh Programme hrang hrang kan ruahman \hinte hi a huam vek a ni. Hengahte hian eng ang chiahin nge ka lo inpek ve le?

Nuam kan tih chin leh kan duhtawk chinah hian kan lo tal ve mai mai lo maw? kan sawi tawhna a \ang chuan chung chu inpekna kan ti thei lovang. Mahni duhdan leh duh tawk china rawngbawlna thei kan ni silova, Pathian, kan inpekna duhzawng anga rawngbawl tur zawk kan ni tawh si a. Kan nun leh kan rawngbawlna \heuh hi in enfiah ang u hmiang. K|P hruaitu kan ni kherlo mai thei, Kohhranah chanvo pawimawh ka neilo pawh a ni thei chumi avang mai chuan henga kan chet velna hrang hrang hrang, Inkhawm, hnatlang leh thildang dangah te hian mahni duhtawkin rawngbawl lo ang u. Pathian tan vek a ni si a.



Heng zawng zawng hi Pathian rawngbawlna niloahte kan lo ngai zawk a ni reng lo maw? Eng chin hi nge Pathian rawngbawlna, Pathian tana inpekna ni a kan ngaih le? Kohhran hi Pathianin Vanram chabi a pek, lei a a rorelna pawh van thlenga an pawm tur, lei chunga a phuar chu vanah pawh phuar tur. mitthi khaw kulh kawngkhar pawhin a ngamloh a ni. Chuvangin Kohhran aw chu Pathian aw a ni a, Kohhran thu chu Pathian thu a ni tih theihnghilh lo ang u. Chu chu hriain Kohhran P^ te zinga mi Cyprian-a chuan, "Kohhran pawnah chhandamna a awmlo", an lo ti reng a ni. Pathian thu hi a hranpain kan dawng dawnlo tlat si a. Chutiang chuan K|P pawh kohhran hnuaia din kan ni a, hnatlang, inkhawm kan tihte hi Leader emaw, Secretary emaw, Branch committee thu, an tih a ni bik lova, Pathian thu, rawngbawlnaa kan pawm thiam a ngai khawp mai.

Chutih rualin, heng kan tih avanga Vanram chang tura inbeisei chu thil dik a ni hauh silo, Pathian ringtu kan ni a, atana kan inpekna chauh zawk a ni. Chutihrualin Pathian tana inpekna kan tih hian thil tam tak a kawk a, inchhung khur leh vantlang nun thlenga kan thiltih zawng zawngte pawh hi a paih chuanglo.

K|P leh Kohhran thiltih ngai pawimawh em em, mahni inchhung leh khawtlang huap thiltihnaa mi sawi kai khawpa zawmthaw leh si chu Pathian thu zawmlo, Pathian tana inpelo kan ni tho a ni. Amaherawhchu, kan sawi tak angin, K|P leh Kohhrana kan rawngbawlna ti \huanawp zawnga kan chetpui tur erawh a nilo tih i hre thar ang u. K|P leh Kohhran hi chu a hmasa berah kan dah tur a ni.

Kan ngaihdan a ni kherlo thei a, keichu ka ngaihdan, Pathian thu ni a ka hriat a nia kan sawi ang a. |henkhat chuan Inkhawm leh khawhar in kal te hi angkhat rengin an ngai a, an sawi fo \hin. Bible hian lusunte hnem a, thlamuana, tuartute tuarpui turin min ti nameuh mai, Mahse, rawngbawlna a ngaihpawimawh zia lanna chu, mitthi chu mitthi vekin lo vui mai rawh se' tiin tlangval pakhat kha amah zuia a pa thi kalsan turin Lal Isuan a ti tlat. Chuvangin, Vanram chabi kawltu, Kohhran rawngbawlna hrang hrang ai hian, hetiang te hi kan lo ngai pawimawh zawk ang tih a hlauhawm khawp mai. Setana hian, \ha ve si, Pathian duhzawng ni silo hi hmanruaah hian a hmang duh em em mai a, Lal Isua ngei pawh kha ni ^wm taka lang hlirin a ni a thlem ni. Kan fimkhur a ngai khawp mai.

|henkhat chuan K|P leh YMA chu a in ang reng a lawm, a rualin an kal tur a ni te an ti. A dik hmel khawp mai. YMA pawh hi mizote tan chuan pawl \ha tak, a thiltum pawh ringtute tana tihhlawhtlin ngei ngei tur a ni. Amaherawhchu, tuna kan kaldan angah hi chuan, K|P leh YMA hi kalrual chi a nilo in ka hria. An kal dun anga, K|P chu a pen hmasa turah ka ngai tlat a ni. Chuvangin, K|P leh Kohhran Inkhawmte hnatlangte a awm hi chuan \ulbik, ngei ngei ngai kan nihloh hi chuan programme dang te hi i dah pawimawhlo ngam ang u. K|P rawngbawlna hi pawl dang te nena khaikhin chi a nilo hrim hrim a ni Thildang tilo ang u ka tihna lam niloin, a hmasa berah K|P, Kohhran hi dah ang u ka tihna a ni.


Tin, mi \henkhat, mahni thil \ul lutuk avanga K|P Programme  ngai pawimawhlo kan awmfo. Mahni hna \ul hi ngaih pawimawh tur a ni a Pathian thu pawh a ni. Chhungkuaah hian mawhphurhna pawimawh tak kan nei vek. Amaherawhchu, mahni thil kan ngaih pawimawh lutuk avanga rawngbawlna lam kan hlamchhiah si chuan Pathian hi a lawm ka ring hauhlo. Kan \hian ten rilru natna'n leh hrehawm tih nan an lo hmana, an inhman \hat duhloh phah hial phei chuan kan insiam\hat vat a ngai tih hriattur.

Rom 14 : 21 ah chuan, 'I unau tlukna tur a nih chuan, sa eilohte, uain in lohte thil engpawh tihloh a \ha' tiin a sawi a ni. Chuvangin, midangten hrehawm an tih a an tluk phah hial tur khawpa ringtu inthlahdah nilo ang u. Chutiang mi nihchu Bible hian a phal silova, Luka ziak ah chuan, 'Heng mi tete zinga pakhat pawh tihtluk ai chuan a titlutu tur nghawngah chuan buh rawt sawmna lung awrhtirin, tuifinriatah thlak se la, atan a \ha zawk tur a ni' tih kan hmu a ni. Chuvangin chhuanlam eng eng emaw siam a rawngbawlna hlamchhiah a kan inpek theihloh \hin na te hi sim a hun khawp mai.

Keimahni leh midangte tana Pathian rawngbawltu \angkai atana kan inpek hi a ngai a ni. Chutianga kan theihtawka Pathian tana kan inpekna chu mal a sawm ngei ang. Jona chu mi luhlul leh Pathian thu zawm duh lova Pathian tirhlohna lamah kal lui tlat mah sela Tihluihna avanga Pathianin atana inpe tura a koh luihna zawmin Ninevi khuaah simna thu a tlangau pui a, thinlung taka rawngbawl nilo mahsela, Atana a inpekna chu Lalpan malsawmin Ninevi khaw mite tan damna a thlen thei.

Keini pawh, thiamna leh theihna sang tak kan neilo a ni thei. Rawngbawlna pawimawh pawh kan chang kher lo ang. K|P hruaitu pawh kan ni veklo bawk. Mahse Lalpan kan phak tawk theih ang tawka rawng kan bawla atana kan inpekna ah hian a lawm a, mal a sawm a \hin a ni.

Mari chu 'I thu ang zelin ka chungah thleng rawh se' tia Pathian tana a inpumpekna avangin khawvel chhandamtu hringtu a ni theia. Chu a hrin Krista ngei mai chu kan tuar aia tuar a, hrehawm leh natna zawng zawng phurin kan tan a inpe a, Chutiang taka kan chunga hmangaihna lantirtu hmangaihna changlet ve tur hian atana engkim huamin Krista tan i inpe ve deuh deuh ang u. 

THALAI SUATTU - RUIHHLO

Thalai min suattu Heroin (No. 4)*
By Dr. Lalhriatpuia
Psychiatrist, MIMER


Hmana mi hausa fate chauhin an ruih phaka kan ngaih thin heroin hi kan thenawm Burma vangin mi pangai ban phak ah a awm ta. Mizo nula tlangval tam takin kan thihpui mai bakah natna thalo kan kai phahna a lo ni a. Kan thenawm lah chu khawvela heroin siam chhuak tam ber anni bawk si. Hmana Manipur lam atanga khawthlang lam pan thin lah kha, tunah zawng kan ram hrut tlangin a kal ta bawk si, tleirawl fanu fapa emaw tu nei tan chuan a va lulhai thlak em. Chutah lah proxyvon te anglo takin ati te ah inchiu hnuhma an nei tawh bawk silo, beer te in nam sanin ruihtheih a ruka tih theih a lo ni ta bawk si. A ruka kan thalai suattu a nih takah chuan kan hnam tlemte hian kan ral pui mai ang tih hlauhawm khawp in min chiahpiah ta a nih hi.
Proxyvon hun lai atang tawh in addict-te hi Kohhran leh khawtlangin kan buaipui hle a, an pualin camping-te leh activities tam tak kan buatsaih sak thin. Amaherawhchu, kum 10
kal taa campinga kan nawr luh a te kha tuna kan khalh fala te an la ni tho, kan hlawhtling vak lovin a lang. Heng a addict-te tana sum leh pai tam tak kan sen thin ngaituahin kan rawlthar tleirawlte tan a ruihhlo that loh zia awareness campaign lam kan hlamchhiah lutuk erawh a pawi hle a ni. Kan hmalak dan hi kan sem rual chho a pawimawh dawn hle in a lang. Mipa naupang kan nih lai khan kan u deuhte proxyvon vanga buai leh harsatna nasa tak an tuarte nitin hmu thin kan ni a, kan rualpui zingah khan ‘ti ve hram rawh u’ pawh min ti se tuman ti duh an awm ka ring lo, a hlauhawm zia kan hrechiang em a ni. Hrechiang lovin kan u ten an luh chilh kha a nia, inchhirlo an awm ka ring lo.No. 4 khawih chhin i tum hma in a khawiha te awm dan hi lo hrechiang phawt la, chutah duh i thlang dawn nia.

1. No. 4 hi vawikhat lek inchhiu pawn zun a nei, mamawh chhunzawmin a siam thei che.

2. I khawih zing hnu chuan atira nawmna ang kha pakhatmah a nei tawh lovang a, normal nan leh suffer loh nan i tih chhunzawm tho a ngai ang. Damdawi hmanga nuam siam chawp a nih avangin thil dang nuam zawng zawng a da tel bawk ang a,
hlimna i feel thei tawh lovang. Mi dang thiante nena hlim taka an inkawm laiin nang erawh chuan an hlimna ang i feel ve pha lovang. I nghei a nih pawhin rei tak chhung chu nawmna a da dawn tho tho.

3. Chhuah i duh anga amaherawhchu darkar 7 pawh inchiu lova i awm chuan i ruh chuktuah zawng zawng a na ang a, thlanfimin a bual hup hup che nga, kawthalo leh hnap tla rengin i awm ang a, zan pawh i muhil thei lovang. Amaherawhchu, heng dinhmun hreawm tak aia ti hreawm tur che chu ruh chhungril za hiah theih si loh hi a ni, suffer tam takin tih reh tumin hruihrual ten an in hlap thuai thuai thin. Heng hi 

LIANGKHAIA CHANCHIN

Liangkhaia hi Saihum khuaah kum 1884-ah a lo
piang a, a laiah hming chu Hrangchina a ni.
Mahni tawka hmasawn tum leh tumruh tak anih
avangin zirtirtu mumal pawh nei lovin lehkha a zir
ve a. Kum 1908-a Lawr ekzam chu a bei ve tawp
a, a vanneiha siamin pakhatna a ni a. Zosapte’n
an hmelhriat a, Tirhkoh hna zir tura an sawm
avangin kum 1910 atangin Aizawl-ah Tirhkoh hna
a zir ta a. Kum 1913-ah Cherra lamah a zir zawm
zel a, kum 1916 aṭangin Tirhkoh hna a thawk ṭan
a, kum 1921-ah Berampu atan nemngheh a ni ta a
ni.
Liangkhaia hian Pathian rawngbawla a hun pum a
hman chhungin Mizo hnam tan thil ṭha a
hnutchhiah hnem hle a. Mizoram dung leh vang
fanga mi chi tin chi tang be pawp leh kawm reng
a nih avangin a thil ziakte hi a rinawm tawk a, mi
thil chhinchhiah thei mi bik a lo ni hlauh bawk nen. A hriatrengna a fimin a ziakin a chhinchhiah
ṭha thlap zel bawk a, he thuziakah hian a tha lo
thawh dan a ṭhen azar chauh kan tarlang dawn a
ni.
Mizo hla leh a nun inthlun zawm dan hi tarlang
hmasa ber ila. Kum 1908 khan Puma Zai a paw
chhuak a. An lal Lalzika chuan a lo duh hle a.
Sialin a ai ta hial a. Zoram dung leh vangah a lo
darh ta a ni. Hnam hla an ti mai a, a thang zel a.
Thlanglam Zai an ti zui ta hial a ni. A paw
chhuaktu hi hla lama tui leh hla pawh phuah chho
zui ta zel a nih avangin Puma zai bikah pawh hian
hla pahnih khat chu a thawh ve ngeiin a rinawm.
Mahse, a hla phuah ṭhenkhat hi amah ngei
pawhin a phuah angin a chhâl duh lem lo.
Lehlin leh phuah
Kum 1913 aṭangin Kristian hla lehlin leh phuah a
ṭan a. Hla hi 20 chuang a phuah a, 20 chuang fê
letling bawk. Kristian Hla Buah hian a hla phuah
leh lehlinte hi 31 a chuang ṭhin a. Mizo zingah
chuan hla nghah ber a ni. Tuna Kristian Hla Bu
tharah hian a hla 30 a la chuang ta zel a. MizoKristian hla siamtute zingah chuan hmahruaitu
pawimawh tak a ni. Hla hi a nei reng emaw tih
theih mai turin a lehkha ziak dang dangah pawh
hla chang a telh chamchi a, a ṭhian ṭhate an
thihin hlain a sun ṭhin bawk. Mizo hnam chanchin
leh nunphung ziaka dahin a lo vawng ṭha khiau hi
a hlu hle a. Mizo Sakhua a ṭobul aṭanga chhuiin, a
kawngkal kimchang takin a ziak a, tun thlengin
zirlaite leh hnam tan ro a tling. Mizo mi leh thil
hmingthangte leh Mizo Sakhua leh Mizo Awmdan
Hlui te hi Mizo hnam nunphung a tarlanna
lehkhabu a ni a. Mizorama Harhna Thu pawh hian
Pathian thua harhna lam hawi mah se, hnam
ziarang leh rilru puthmang chu a pho chhuak ṭha
hle a ni.
Liangkhaia hian kum 1911 vel aṭangin lehkha a
ziak ṭan a. Kristian Tlangau, kum 1911, Pawltlâk
thla chhuaka a thuziak kha vantlang hriata a
lehkha ziak theh darh hmasak ber niin a lang.
Mizo leh Vai Chanchinbu leh Kristian Tlangau-ah
ringawt pawh a thuziak hi a chuang hnem hle.
Lehkhabu a ziak zinga mi hriat hlawh ber mai chu
Mizo Chanchin Part I & II hi a ni awm e. Kum1926-a a ziak, kum 1938-a a bua chhut chhuah,
Mizo hnam chanchin chiang tawk taka ziahna
lehkhabu ṭha tak a ni. Mizo hunnhlui-chanchin a
ziak rual hian Mizo hla hlui tam tak a khawn
khawm a. Chu’ng hla hluite chu eng’emaw zat a
lehkhabua thil bul chhut nan a hmang ṭhin a ni.
Liangkhaia hian a hranpa ngatin Mizo hla hlui a
thiante nena an fawmkhawm Zoram Kan Lo Luh
Hma Pawi Rama Kan La Awm Lai Leh Zoram Luh
Tirh Vela Chhuak Ṭante tiin lehkhabu thelep, phek
38-a chhah chu kum 1925 vel khan chhuah a ni a.
He buthelepah hian Chai hla chi hrang hrang,
Hlado, Zai leh hla hrang hrang a chuang a. Hla
mal, hla chang 226 lai a chuang a ni. Kohhran
thikthu chhiat lai a ni a, Pastor tan chuti ang hla
han chhut chu a remchan loh avangin a hming
erawh chu ziah lan a ni lo va. Mizo Chanchin bua
hla chuang leh he hla bua mi hi a inan deuh vek
avang leh hetiang hlate a lakkhawm thu sawi thei
an awm a vangin Liangkhaia sulhnu chu a nih
ngei a rinawm.
Mizo pi pute’n ṭawngkaa an inhlan chhawn thuleh hla chi hrang hrang ziaka lo vawng tha
hmasatu niin Mizo thuhlaril tihhausak leh thil hlui
vawn ṭhat kawngah pawh hmahruaitu a nih
avangin thil a zir nasa hle a. Mizo pa thil chhut
dan Arsi Chanchin a ziak atang hian a langchiang
hle a ni. Chubakah mite khawhawi tizau thei tur
lehkhabu chi hrang hrang a letling a, amahin a
ziak bawk a. A lehkhabu ziak leh lehlin hi 30 vel a
tling a, thuziak kawngah chuan hma a lo la zau
hle a ni.
Kum 1947 khan Kohhranho Inkhawmpui chuan
lehkhabu ziak leh lehlin hna thawk turin a ruat a.
Baibul lehlin hna a thawk nghal a. Kum hnih
chhungin Baibula mi- Joba, Thuhriltu, Hla
Thlankhawm, Jeremia Ṭah Hla, Daniala, Ezekiela,
Zakaria, Zephania, Hagaia, Habakuka, Malakia, a
vaiin bu 12 a letling chhuak hman a ni. Heng a
Baibul lehlin atang pawh hian thu leh hla thiam
leh tui kawp a nih zia a lang chiang viau mai a.
Mizo tawng a thiam tha tawk ani tih chu thil
engkim Mizo tawnga a dah theih dan hian a
lanchiantir hle a ni.Thuziak, Hla phuah, Lehkhabu lehlin, lehkhabu
ziak, Hrilhfiahna buatsaih, Rimawi leh a
kaihhnawih lama a inhmanna bakah, Sap ṭawngin
thu a ziak nual a. Chubakah, fim taka thlirna
thuziak a nei nual bawk. Hla thu tih te, Mizo hla
tih leh Thuhlaril bik khawih thil a ziak aṭang hian
midangte kutchhuak pawh a lo zir nasat dan a
lang bawk. Hetianga thil chi hrang hrang- Pathian
thu, Hnam hunhlui-chanchin, Hnamzia, Arsi
chanchin, zirthiamna thil, rimawi, Berampu leh
thuhriltu, Ziakmi leh thuhlaril lama a kutchhuakte
hi hlutsakin Mizo Academy of Letters chuan kum
1979 khan Academy Award a lo hlan a. He
chawimawina hlu tak hi Mizo zinga dawng hmasa
ber a ni.
Kum 1979 khan a boral