LIANGKHAIA CHANCHIN

Liangkhaia hi Saihum khuaah kum 1884-ah a lo
piang a, a laiah hming chu Hrangchina a ni.
Mahni tawka hmasawn tum leh tumruh tak anih
avangin zirtirtu mumal pawh nei lovin lehkha a zir
ve a. Kum 1908-a Lawr ekzam chu a bei ve tawp
a, a vanneiha siamin pakhatna a ni a. Zosapte’n
an hmelhriat a, Tirhkoh hna zir tura an sawm
avangin kum 1910 atangin Aizawl-ah Tirhkoh hna
a zir ta a. Kum 1913-ah Cherra lamah a zir zawm
zel a, kum 1916 aṭangin Tirhkoh hna a thawk ṭan
a, kum 1921-ah Berampu atan nemngheh a ni ta a
ni.
Liangkhaia hian Pathian rawngbawla a hun pum a
hman chhungin Mizo hnam tan thil ṭha a
hnutchhiah hnem hle a. Mizoram dung leh vang
fanga mi chi tin chi tang be pawp leh kawm reng
a nih avangin a thil ziakte hi a rinawm tawk a, mi
thil chhinchhiah thei mi bik a lo ni hlauh bawk nen. A hriatrengna a fimin a ziakin a chhinchhiah
ṭha thlap zel bawk a, he thuziakah hian a tha lo
thawh dan a ṭhen azar chauh kan tarlang dawn a
ni.
Mizo hla leh a nun inthlun zawm dan hi tarlang
hmasa ber ila. Kum 1908 khan Puma Zai a paw
chhuak a. An lal Lalzika chuan a lo duh hle a.
Sialin a ai ta hial a. Zoram dung leh vangah a lo
darh ta a ni. Hnam hla an ti mai a, a thang zel a.
Thlanglam Zai an ti zui ta hial a ni. A paw
chhuaktu hi hla lama tui leh hla pawh phuah chho
zui ta zel a nih avangin Puma zai bikah pawh hian
hla pahnih khat chu a thawh ve ngeiin a rinawm.
Mahse, a hla phuah ṭhenkhat hi amah ngei
pawhin a phuah angin a chhâl duh lem lo.
Lehlin leh phuah
Kum 1913 aṭangin Kristian hla lehlin leh phuah a
ṭan a. Hla hi 20 chuang a phuah a, 20 chuang fê
letling bawk. Kristian Hla Buah hian a hla phuah
leh lehlinte hi 31 a chuang ṭhin a. Mizo zingah
chuan hla nghah ber a ni. Tuna Kristian Hla Bu
tharah hian a hla 30 a la chuang ta zel a. MizoKristian hla siamtute zingah chuan hmahruaitu
pawimawh tak a ni. Hla hi a nei reng emaw tih
theih mai turin a lehkha ziak dang dangah pawh
hla chang a telh chamchi a, a ṭhian ṭhate an
thihin hlain a sun ṭhin bawk. Mizo hnam chanchin
leh nunphung ziaka dahin a lo vawng ṭha khiau hi
a hlu hle a. Mizo Sakhua a ṭobul aṭanga chhuiin, a
kawngkal kimchang takin a ziak a, tun thlengin
zirlaite leh hnam tan ro a tling. Mizo mi leh thil
hmingthangte leh Mizo Sakhua leh Mizo Awmdan
Hlui te hi Mizo hnam nunphung a tarlanna
lehkhabu a ni a. Mizorama Harhna Thu pawh hian
Pathian thua harhna lam hawi mah se, hnam
ziarang leh rilru puthmang chu a pho chhuak ṭha
hle a ni.
Liangkhaia hian kum 1911 vel aṭangin lehkha a
ziak ṭan a. Kristian Tlangau, kum 1911, Pawltlâk
thla chhuaka a thuziak kha vantlang hriata a
lehkha ziak theh darh hmasak ber niin a lang.
Mizo leh Vai Chanchinbu leh Kristian Tlangau-ah
ringawt pawh a thuziak hi a chuang hnem hle.
Lehkhabu a ziak zinga mi hriat hlawh ber mai chu
Mizo Chanchin Part I & II hi a ni awm e. Kum1926-a a ziak, kum 1938-a a bua chhut chhuah,
Mizo hnam chanchin chiang tawk taka ziahna
lehkhabu ṭha tak a ni. Mizo hunnhlui-chanchin a
ziak rual hian Mizo hla hlui tam tak a khawn
khawm a. Chu’ng hla hluite chu eng’emaw zat a
lehkhabua thil bul chhut nan a hmang ṭhin a ni.
Liangkhaia hian a hranpa ngatin Mizo hla hlui a
thiante nena an fawmkhawm Zoram Kan Lo Luh
Hma Pawi Rama Kan La Awm Lai Leh Zoram Luh
Tirh Vela Chhuak Ṭante tiin lehkhabu thelep, phek
38-a chhah chu kum 1925 vel khan chhuah a ni a.
He buthelepah hian Chai hla chi hrang hrang,
Hlado, Zai leh hla hrang hrang a chuang a. Hla
mal, hla chang 226 lai a chuang a ni. Kohhran
thikthu chhiat lai a ni a, Pastor tan chuti ang hla
han chhut chu a remchan loh avangin a hming
erawh chu ziah lan a ni lo va. Mizo Chanchin bua
hla chuang leh he hla bua mi hi a inan deuh vek
avang leh hetiang hlate a lakkhawm thu sawi thei
an awm a vangin Liangkhaia sulhnu chu a nih
ngei a rinawm.
Mizo pi pute’n ṭawngkaa an inhlan chhawn thuleh hla chi hrang hrang ziaka lo vawng tha
hmasatu niin Mizo thuhlaril tihhausak leh thil hlui
vawn ṭhat kawngah pawh hmahruaitu a nih
avangin thil a zir nasa hle a. Mizo pa thil chhut
dan Arsi Chanchin a ziak atang hian a langchiang
hle a ni. Chubakah mite khawhawi tizau thei tur
lehkhabu chi hrang hrang a letling a, amahin a
ziak bawk a. A lehkhabu ziak leh lehlin hi 30 vel a
tling a, thuziak kawngah chuan hma a lo la zau
hle a ni.
Kum 1947 khan Kohhranho Inkhawmpui chuan
lehkhabu ziak leh lehlin hna thawk turin a ruat a.
Baibul lehlin hna a thawk nghal a. Kum hnih
chhungin Baibula mi- Joba, Thuhriltu, Hla
Thlankhawm, Jeremia Ṭah Hla, Daniala, Ezekiela,
Zakaria, Zephania, Hagaia, Habakuka, Malakia, a
vaiin bu 12 a letling chhuak hman a ni. Heng a
Baibul lehlin atang pawh hian thu leh hla thiam
leh tui kawp a nih zia a lang chiang viau mai a.
Mizo tawng a thiam tha tawk ani tih chu thil
engkim Mizo tawnga a dah theih dan hian a
lanchiantir hle a ni.Thuziak, Hla phuah, Lehkhabu lehlin, lehkhabu
ziak, Hrilhfiahna buatsaih, Rimawi leh a
kaihhnawih lama a inhmanna bakah, Sap ṭawngin
thu a ziak nual a. Chubakah, fim taka thlirna
thuziak a nei nual bawk. Hla thu tih te, Mizo hla
tih leh Thuhlaril bik khawih thil a ziak aṭang hian
midangte kutchhuak pawh a lo zir nasat dan a
lang bawk. Hetianga thil chi hrang hrang- Pathian
thu, Hnam hunhlui-chanchin, Hnamzia, Arsi
chanchin, zirthiamna thil, rimawi, Berampu leh
thuhriltu, Ziakmi leh thuhlaril lama a kutchhuakte
hi hlutsakin Mizo Academy of Letters chuan kum
1979 khan Academy Award a lo hlan a. He
chawimawina hlu tak hi Mizo zinga dawng hmasa
ber a ni.
Kum 1979 khan a boral

No comments:

Post a Comment