Tlawng tuilianin huan a chim
SERMON
ISUA THAWHLEHNA - KAN RINNA LUNGPHUM
1 Kor.15:17-ah, “Krista chu kaihthawha a awm si loh chuan, in rinna hi engmah a ni lo va, in sualnaah in la awm reng a ni ang,” tih kan hmu. Krista tuarna leh kan tana a thihna hi Chhandam kan nihna tura a pawimawh em em rualin, a thawhlehna tel lo chuan a famkim thei si lo. Juda sakhaw hruaitu pawimawh te khan Lal Isua thawhlehna kha a thlen an hlau hle niin a lang. Uluk takin a thlan pawh an veng a nih kha. Amaherawhchu, Pathian fapa meuh chu thihna pawhin a ngam lo. Thihna chelh hlen rual a ni lova, a in sawi ang ngeiin thihna hnehin a tho leh a ni. Chuti chung chuan thlan vengtu te hnenah dawt sawi turin an la ti zui hram a mahse, Pathian a nih miau avangin thup hlen theih a ni lo. Kan rinna innghahna a ni tlat a ni.
Khawvel hian thihna hi chu mi zawng zawng chan tur leh tute tan pawha thleng thei ah a dah avangin Isua Krista thihna, a mite tana thihna hi mak an ti lem lo. Awih harsa pawh an ti hran lo. Khawvel mihringte zingah pawh hian engemaw avang leh tu emaw tana thi hi an awm ve nual mai. Muslim ho phei chuan Jihad an ti a, Allah tana sakhaw dang an beihnaah chuan Martar an hreh lo a ni mai lo, thih chilh ngei ngeite an tum thin. Heti zawnga ngaihtuah chuan kan tana Isua thihna hi ringtu ni ve lote tan chuan a hluin a ropui lutuk kherlo mai thei. Tin, thihna hi thil thleng pangngai ve reng a ngaih a nih angin Isua thihna pawh hi thil thleng pangngai ah ngaih ve mai theih a ni. Amaherawhchu, Lal Isua thawhlehna erawh chu thil thleng pangngai ni tawh loin, thil mak a ni.
Thihna hneha Isua a thawhleh hma pawhin mitthi thawhlehna hi a thleng tawh. Ringtute tan chuan thil thar pawh a ni lem lo. 1 Lalte 13:21 ah mi pakhat thi chu Elisa ruh a tawh avanga a dam leh thu kan hmu a tin, Chanchintha Luka ziak ah Nain khuaa hmeithai fapa thi tawh kaihthawh thu leh Jaira fanu tihdam thu kan hmu. Lazara ngei pawh ni li liam hnuah a kai tho a nih kha. Chung thilte chu Lal Isua zirtirte khan an hre ngei mai mahse, Isua, Pathian a nihna kha rin har an ti a ni, a thih dawn thleng pawhin amah ngheng hnai bertu Petera te pawhin an la phatsan zak zak mai. Bible a mitthi kaihthawh kan hmuh te hi mihring pangngai anga an nun leh vang a ni.
Lal Isua thawhleh chinah erawh chuan engkim a danglam ta. Isua thihna avanga lungngai mangang, midangte hlau reng renga awm kha huaisenna an lo nei a, Thlarau Thianghlim puihna nen thi khawp hial in an tang ngam ta. Muslim martarte kan sawi fo thin. Mohammeda thih hnu hun liam fe tawh hnu a mi te an ni martar thin. Mohammeda thian, amah zui thin tu, amah hrechiang tute hi Pathian zawlnei a nih anga ama tana martar an awm em le? Isua kha chu amah hrechiangtu, a zirtirte, a thian leh unaute ngei pawh 'Isua hi Pathian a ni' tiin atan an thi thak mai. Heti taka amah hrechiang tuten an tan ngam hi keini tan Pathian a ni tih rinhlelh rual a ni love. Lal Isua thawhlehna kha, he khawvelin mitthi thawhlehna a hriat ang ni lo, nakina kan thawhlehna tur entirna, taksa nei, ei leh in thei, mihring taksa pangngai ang pu erawh a ni si lo a ni.
Tirhkohte Thiltih 4:5-10 ah Isua an man dawn zana vawi thum ngawt phattu Petera chuan huaisen takin Isua a tan ta. A chhan chu Isua thawhlehna hmu tu leh hrechiangtu a nih vang niin a lang. A thusawi ah khan a chhal tel tlat a ni. Isua kha tho leh lo se Petera khan a tan ngam kher lovang. Juda hotuten Isua thawhlehna kha a thlen an hlau em em a theihtawpin dan an tum mahse, Pathian remruat dal thei an awm lova, Isua a tholeh ta. Juda te'n an dan theih loh, sakhaw dang aia kan dik zia tar langtu Isua thawhlehna chu sual laka thi a Felna kawnga kan thawhlehna tur entirna leh nakin atan, thihna hneha kan thawhlehna tur hmahruaitu a lo ni.
Lal Isua kha mihring famkim a nih angin natna, hrehawmna, lungngaihna leh thihna te tuarin a zirtirte ngei pawhin Pathian famkim a nihna pawm har an ti a, an phatsan leh thin. Thihna tawka thlana phum a nih meuh phei chuan beidawng takin mahni hmunah an kir leh a ni (Joh 21:3) chutia beidawng taka an awm lai chuan Isua chu Tholeh taksa nen an hnenah a inlar a, chumi hmu a hretu a zirtirte chuan Pathian tak a ni tih an ringhlel ta lo. Thlarau Thianghlim zarah huaisen takin Krista tan an ding a, thahnemngai takin Krista thu, chanchintha an hril darh ta. Thawhlehna ropui avangin ram tinah Krista ringtu kan lo awm ta kan ti thei ang. Thawhlehna avangin kan rinna humhim a ni a, huaisenna min pe a, beiseina nung min siam sak a, thawhlehna hi kan rinna lungphum, innghahna a lo ni.
SERMON
A HMEL LAM EMAW, A SAN LAM EN SUH
1 Samuela 16:7, 1 Kor 1: 26-28
Mi zawng zawng hian sawisel ai chuan fakna kan lawm vek. Chuvangin, midangte nen kan nun hona leh khawsakna kawng hrang hrangah pawh midangte fak leh an chungen nih kan duh a, chutiang ni tur pawh chuan kan bei thin. Engemaw zawng tala mite fak hlawh a, hero nih hi kan chak vek.
Mizote phei hi chu kan pi leh pute hun atang tawhin kan society hi huho nuna innghat tlat a nihna chen a awm. Kan nitin khawsakna zawng zawng kha huho nun a ni deuh mai awm e. Chutiangah chuan midangte chunga leng, midangte aia langsar nih kha a hlu êm êm a, chung zing a mi Pasaltha tihte, Khuangchawi thei nihte, Thangchhuah pa nihte kha an tum ber pawh a ni. Amaherawhchu, chung an hlawhtlinna zawng zawng leh midangte hriat an nihna chu an hunlai dinhmun atanga teh a ni. An ropuinate, an hmingthanna leh an lan mawina zawng zawng pawh a hunlai dinhmunin tehfung a siam atanga teh mai a ni. Kha tiang mi nih kha tun dinhmunah hian kan ngai ropui tawh hauh lo. Chutiang chuan tun hunah pawh hian khawvelin tehna hrang hrang a neihte hmanga mi aia chungnung, mite fak leh lawm hlawh, mi bik nih kan duh a, chumi ni tur chuan kan bei thin mahse, chu kan tehfung chu kan awmna hmun a zirte, kan hun tawn a zirtein a danglam ve reng mai. Chutiang chuan tha leh tha lo te pawh hi kan tehna leh buk lung a zirin a danglam ve reng tho.
Vawiinah hian kan thupui tur hi, a hmel lam emaw, a san lam emaw en suh tih a ni dawn a ni.
Samuela chu Saula ai awha Israel te lal tur hriak thih turin Pathianin a ti a, lal tura a ruat pawh Jesaia fate zing a mi a nih thu hriattir nghal a ni. Tichuan, Jesaia fate chu a kohkhawm tira, hriak thih turin an inbuatsaih chho ta. An zinga mi Eliaba chu Samuela chuan a nih ngei a ring a ni. Mahse, a ni lo. Chuta Lalpa thu chu, kan thupui - A hmel lam emaw, a san lam emaw en suh tih hi a ni. Jesaia fate dang dang pawh an kova mahse, tumah an ni lo. A tawpah, an rin loh ber mai, Davida chu a Beram venna ata an ko chawpa, hriak thih a ni ta a ni.
Samuela'n Israel lal tura Eliaba a ring hi a hunlai dinhmun thlirin thil awm tak pawh a ni. Midangte tan pawh khan Davida kha rin ngaihna a vang ve êm a ni. Ram venhimna turin thenawm ramte nen an indo reng a, hnam humhimna turin an chhehvel hnamte an hneh zel a ngai bawk. Chutiang dinhmun a lal ni tur chuan mi huaisen, remhria, ralrel thiam nih a ngai dawn tih hi thil chiang sa a ni. Chutiang mi ni tur chuan a hranpa a zirtir ngai miahlo, Sipai zing a mi kha an awm khan viau awm e.
Davida ûte kha sipai an ni hlawm tih kan hre thei. Goliatha a beih dawn khan sipai a tang a ûte ho chaw pe tura kal a ni tih kan hmu. Chutiang a nih chuan Davida, Berampu ai chuan a unaute kha lal tur chuan an rinawm êm a ni. Amah, Davida lah kha a la naupang si a, lal ni a, midangte chunga rorel tur chuan a rinawm loh ve êm a ni. Eliaba phei kha chu a lianin, a pumrua leh rilru thlengin a àwm khan viau a nih hmel. Samuela pawh khan lal ni tura tana rin dan leh ngaihdan a lo nei lawk ve a ni. Chutiang chuan mihringte hian ngaihdan leh thlir dan, khawvel kalphung tur atana ruahman lawk kan lo nei thin. Chutiang ang nilo zawnga thil a thlen chuan mak kan ti a, kan hrethiamlo fo mai. Mahse, khawvel thlirna aṭanga dik leh âwm tak tak hi Pathian tum dan a ni kherlo.
Mihringte hian kawng hrang hrangah tihdan leh nunphung tura ruahman sa kan nei a, chu chu thil dik kan ti a, nihphung pangngai ti pawhin kan sawi ṭhin. Chumi pel khawpa thil diklo ti tute chu sual tiin emaw, thil thalo tiin kan sawi mai. Chutianga misual nih emaw, thil thalo titu nih chu tumahin kan duhlo vek. Amaherawhchu, chu kawng chu tute pawh hian kan zawh vek lawi si. A thenin an zawh thui deuh a, a thenin an zawh thuilo mai chauh a ni. Chutiang mi chu ni vek mah i la, mahni nun dah thain midangte nun hi kan teh nasa thin ngawt mai.
Mizote ngat phei hi chuan midangte nun hi teh kan ching nasa zual em aw a tih theih. Mahni nun pawh hi buaipuitham a nih laiin, midangte nunah kan buai em em a, kawng hrang hrangin kan teh sak a, kan teh tling thei thin lo. Kristianna ah pawh a ni zel. Keimahniin tehfung kan siam a, mahni ngaihdan ang angin kan teh a, rinna thlengin kan teh sak a, han in dap uluk sak viau takah chuan tlin a lo harsa em em a, Vanram kai tur awm mang lo khawpin kan in chhuah hlawm chu a nih hi.
Ringtu nunah hian in teh fo loh tur ka ti hauh lo. Mahni nun ngat phei chu kan Pathian thu hian, in fiah thin turin min ti a nih kha. II Korinth 13:5 ah, Rinnaah chuan in awm emaw, nangmahni ngei inchhin thin ula; nangmahni ngei in fiah thin rawh u tiin. Mahse, midangte nun, an rinna hi teh fo tur kan ni reng em? Kan tehna hi a dik reng em tihte hi ngaihtuah ngun a tul khawp mai. Keiniin dik leh tha ni a kan hriat hi Pathian thu atanga kan teh a ni em? Samuela leh midangte mithmuh ah Israelte lal ni tur a awm tak, Eliaba chu Pathian mit hmuhah a tling ve tlat lo. Ani chuan, A hmel lam emaw, a san lam emaw en suh a ti daih mai.
Kohhran leh ringtute nihphungah engemaw atana che tur, rawngbawltu kan in ruat thin. Tin, mipui vantlang dinhmun a zirin huho nuna hruaitu tur emaw, khawtlang leh engemaw pawl tana che tur, kaihruai tur, rawngbawltu an awm thin bawk. Chung mite chu tehfung hrang hrang kan siamah an tlinglo a ni mai thei mahse, sawisel reng lo teh ang u. Kan tehfung hmante Pathian thu atang ni lo, mahni ngaihdan atanga kan teh a nih ngat phei chuan thil tul lo tak a ni awm e. Keini thlirna atanga âwm tak hi Pathianin tehfungah a hmang ve kherlo tih kan hriat vek kha. Kan chinfel leh tihfel theih ni miah silo kan buaipui peih lutuk te hi sim a tha ngawt mai. Bible in, buh lem leh buh tak an to za a, buh ah hunah a attu ten an thliar mai tur thu a sawi a ni.
Hemi avang hian thil diklo leh thalote, sualte do loin, sawisel lo ang u ka tihna a nilo a nia. Thil thalo chu kan do in kan sawisel tur a ni. Kan Pathian thu pawhin, Hebrai 12:4 ah, Sual dovin thisen chhuak khawpin in la tang lo va tiin a sawi kha. Dikna tan chuan kan tang ral raih mai tur a ni. Ka sawi zawk chu, Pathian thu atang nilo, mahni ngaihdan leh thlirna atanga kan teh tlin lohte kan sel a, kan sawi chiam chiam hi a ni. Kan tihtur leh mawhphurhna ni miah lo ah kan lo buai ve chiam hi a tul lo hle a ni. Buh lem leh a tak tehkhinthu ang khan, a ti theitu leh a tur miten an la thliar mai ang.
Khawvelah hian kan mittlung zan tur leh famkim thlap khawpa teh tlin tur tumah an awm dawn lo. Chuti chung chung chuan kawng hrang hrangah rawngbawlna emaw mawhphurhna an ko ah a tla tho tho chutiangah chuan phun nawiin sawi vak vaklo teh ang u. Keini pawh hi miin min teh ve reng a nia. Lal Isuan, in tehna ngai bawkin an teh sak ang che u a tih kha. He thu a sawi chhan chu Buh chi tehkhin thu kha a ni. Mahni dinhmun theuh atanga hmasawn a, rah chhuah a pawimawh thu a sawina a ni. Mihring rilru chhungril tak tak leh, Pathian thiltum hi kan hre vek theilo. Mi tlinglo leh tlak lo ber ni a kan ngaih pawh hi Pathian mithmuh ah a tling thei tlat a ni. A ropui puan chhuahna tura hman tur hi kan Pathian chuan a duh ber a ni.
Josua'n hmelmate a beihna kawngah a mamawh avangin Pathianin ni a chelhdin sak a, Aigupta lak atanga Israel fate chhanchhuahna turin tuipui luanglai ti thenin, mei alh leh chhum dingin a hruai mai. Khawvel nihphung pangngai a ni tawh lo. A hun a tihah chuan Pathian hi a che mai thin zawk a ni.
Pathian rawngbawlna kawngah hian, "Ani chu a chuti deuh, ani hi chu a la awmlo hle mai" tih kan nei em? Kawng hrang hranga kan teh a, thlir dan hrang hranga kan thlir a tlinglo tlat, "Ani hi chu a" tih kan nei em? Tin, keimahni ngei pawh chutiang dinhmunah chuan kan ding thin em? Lalpa chuan mihring en dan angin a en ve lo a ni. Mihringte chuan pawn lam lan danah enin, khawvel thlirna atanga awm leh dik ni a kan hriat hmangin kan teh a, Lalpa chuan thinlung a thlir zawk thung. A lama rilru dik tak putu te chunga a chakzia ti lang turin, Lalpa mit chu khawvel zawng zawng ah a leng ruai ruai thin tih a nih kha. Finna leh thiamnate, chakna leh thiltihtheihna ringawtte hi rawngbawlna atan a tawk lo. Zei tak leh mawi taka kan hna kan hlen chhuahna ringawt hi Pathian tan a tling tawk lova, atana rilru dik kan put hian Lalpa a lawm a ni.
Kan tawnhriat leh zir thiamna hmangte, kan finna leh remhriatna hmang tein rawngbawlna ah hian midangte mittlung takin ke a pen theih mahse, a tehtu tur dik tak kan Pathian mit hmuhah a tling em tih hi kan inteh rengna tur leh kan din ngheh tlatna tur zawk a ni. Mite chuan tlinglo leh rawngbawl tlak lo khawpin min hmu a ni mai thei emaw, a leh lamah, rawngbawltu tha, zei, thiam leh fing, mawhphurhna hlen tha tak hmuh a min lo hmu a nih pawhin Pathianin engtinnge min hmuh ang tih hi ngaihtuah fo ang u.
Mihringin tehna atana kan hman leh kan buk lung te chu dinhmun a zirte, awmna a zirte, huho nunphung a zirte leh rindan leh pawm dan a zirte, aaa...chhan hrang hrang avangin a danglam reng dawn. Mi tam takin tha an tih kha mi thenkhatin tha lo an ti ang a, mi thenkhatin tlinglo leh awmlo ni a an ngaih pawh midangin tling leh tlak, inhmeh riauin an hre ve tho. Tin, tun dinhmuna min fak em emtu khan nakinah, thlirna dang atangin min sel leh dawn tho. Chutiang chuan mihring thlir dan chu a thlirtu a zir emaw, a thlir a a zirin a danglam a danglam thin mahse, Pathian erawh chuan mihringte anga thlir loin, thinlung a en zawk a, a duh chu a duh a ni mai a, a duh loh chu duhlo a ni mai. Danglam ngailo Pathian a ni. Chuvangin, mite kan thlir dan leh mite pawhin min hmuh a min hriat dan aiin Pathian mit hmuh leh a hriat ah eng mi nge ka nih? Pathian lakah eng dinhmun ah nge ka din tih hi a pawimawh zawk. Pathianin min thlan hian Keimahah eng nge a tum? Eng nge a duh Pathian tan hian engtinnge ka tangkai theih ang tihna rilru hi kan put reng tur zawk a ni.
Chutiang rilru kan pu a nih phawt chuan, Lalpa'n min pui zel ang. Thusawi thiam lo mi pawh ni se Pathian thu tha tak a sawi fo ang a, zaithiam lo tak pawh a fakna hla sak avangin Pathian chawimawi a ni fo ang. Kohhran leh pawl kaihhruai na kawnga tlinna nei miahlo pawh a tel loh chuan Kohhran a buai fo ang. Chutiang zel chuan khawvelin tlinglo leh âwmlo ni a a hriatna dinhmun atang in Pathianin a hmang tangkai mai thin zawk a lo ni.
Ni chelhding a, tuipui luanglai ti thentu Pathian hian a ropuina tur a nih phawt chuan eng mi pawh ni mah i la, min kalsan lo tawp ang. A tul a nih leh min chawisang anga, a tul leh min hnukhniam mai ang. Chawimawi la, a chawi sang ang che tih a nih kha. Engkim titheitu a nih angin engkim ti turin a rintlak em em bawk. Kan Pathian hi rin ngam, innghahna tlak Pathian a ni.
Pathian hian a rawngbawl turin mi fing leh remhria, mi fel leh tha berte a mamawh hran lo. A ropui puan chhuahna tur mi a duh a ni. Amaherawhchu, finna, thiamna leh hriatna nei mi, Pathian duhzawng lam hawi tlattu chu a tangkai zual thin zawk a lo ni.
Pathian chuan tisa lama mi fing tam tak te, mi chak tam tak te, mi tha tam tak te ko lovin, khawvel thil ate chu a thlang zawk a, mi fingte chu a tihmualpho theihna turin; tin, Pathianin khawvel thil chak lote chu a thlang a, thil chakte chu a tihmualpho theihna turin; tin, khawvel thil chhia leh thil hmuhsitawmte, thil awm lote nen lam Pathianin a thlang a, thil awmte chu engmah lova a siam theihna turin.
KRAWS, PATHIAN THILTIH THEIHNA
(Isaia 53 : 4, 1 Korinth 1 : 18
Rom sorkar hunah khan misualte tih hlum dan hrang hrang an nei nual thin. Kraws hi misual berte hremna, tih hlumna atan hmangin, thih dan rapthlak ber niin an ngai thin. Tin, kraws a khenbeh chin chu khawngaih a hnekin anchhia an lawh bawrh bawrh thin an ti. Chuvangin anchhe dawng kraws ti pawhin an sawi thin. Chu ti chuan kraws chu - thil tha lo ber, tenawm ber te pawh kan ti thei ang. Korinth khua pawh hi Rom sorkar hun laia khawpui lian tak pakhat a ni a, zir mite chuan khawpui lian palina an ti. Sakhaw hrang hrang, hnam hrang hrang an awm nual a, finna lam ngaisang em em Grik hnam pawh hi an tam viau niin Bible zir mite chuan an sawi. Chuvangin Judate hian hmuhsit leh tih nawmnah an tawk foin a rinawm. Paula lehkhathawn dangte chhiar hian Rom mi nih kha a hlu hle in a lang bawk. Chutiangah chuan misual ber thihna, Kraws, anchhedawng kraws an tih kher kha Korinth mite tan khan thil ropui vak a ni lovang. A hmuhsitawmin, a chhuangtu nih pawh a atthlak viau awm e. Chutiang dinhmun chu Krista khan a rawn thlang ta a ni a, chu tak chu ringtute tana Kraws hlutna a ni thung si. Khawvel mite leh ring lotute tana thil atthlak kha ringtute tana malsawmna, Pathian thiltih theihna a lo ni ta a nih chu. Ringtute tana Kraws hlutna hi tlem han sawi i la
1. Pathian hmangaihna vawrtawp lanna a ni. Mihringte sualna avangin Pathian leh mihringte inzawmna a chat a, mihringte chu kumkhuaa boral tur kan ni. Chu chu Pathianin phal lovin, a fapa mal neihchhun chu kan aiah, misual berte thihna Krawsah a thih tir a ni. Chu chuan mihringte sualna nasat zia leh misual berte thihna kraws hial kan chan tawk a nih zia a tarlang chuvangin, kraws hian Pathianin hmangaihna vawrtawp a min hmangaihna a lan tir a ni.
2. Kraws hi remna thlenna a ni.
Krista khan mi hmuhsit leh hrehawm zawng zawng a tuarna, Kraws ah khan, "Ka pa, anni hi ngaidam rawh," tiin Pathian leh mihringte inremna atan palai hna a thawk a, Kraws kaltlang hian inremna a lo awm a ni.
3. Kraws hi chhandamna/tlanna hmun a ni.
I Petera 1:19 ah 'Bawlhhlawh kai lo thisen anga Krista thisen hlu chuan tlan in ni zawk tih in hre si a' tih kan hmu. Thuthlung hlui hun atang tawhin thisen chhuak lovin sual ngaihdamna a awm thei lo. Chuvangin chhandam kan nih theihna tur, tlan kan nih theihna atan Krista thisen chu Kraws ah a chhuak a, chu kraws chu chhandam kan nih theihna a lo ni.
Hetiang taka kan tana pawimawh a nih avang hian Kraws paltlang a, nghet taka vuan tute ah chuan Pathian thiltihtheihna hi a lang lo thei lo. Chumi tur erawh chuan nun nghet, tum ruh leh rinna tak tak a ngai thung.
Kraws lera Isua a awm lai khan, "Ka Pathian, ka Pathian, engahnge min kal san," tiin a au a nih kha. Tin, Kraws ngei pawh hi ringtute tana a pawimawhna kan sawi rualin, Krista, Pathian thihna, khawvel miten duh duh a an nghaisakna, an tihhlum hialna hmun a ni si Chuti a nih si chuan kraws chu Pathian thiltih theihna a va nih hmel si loh ve. Pathian thiltih theih lohna, kalsan a nihna hmun zawk a nih hmel a ni. Ni e, Krista kha kha kraws lerah khan mihring famkim a nihna a lang a ni. Philipi 2 : 6 - 8 ah, Ani zawngin Pathian anga awma Pathian tluka awm chu thil thlakhlelh hleih theihah a ruat lo va, mihringte anga lo piangin, bawih angah a insiam a, amah leh amah a intitlawm ta zawk a. Tin, mihring anga lo awmin, a inngaitlawm a, thi khawp hiala thu zawmin a lo awm ta a, kraws-a thihna ngei chu' tih ziak kan hmuh ang khan. Mihring a nihna zawnah chuan Kraws kha Pathian thiltih theih lohna, Pathian kalsan nun a nih miau avangin, "Ka Pathian, engahnge min kal san," tiin a au lo thei lo.
Kraws hi Pathian thiltih theihna kan tih rualin, Pathian thiltih theih lohna hmun pawh a ni tih hi hre tel bawk ang u. Thlarau lam aia mihring mihrinna kan dah pawimawhna leh lansarhna ah chuan Pathian thiltihtheihna a lang thei lo a nia aw. Lalpa, kei chuan tih ngaihna ka hre lo a ni, engmah ka ni lo e, ti a Krawsa kan thihnaah chiah a ni Pathian thiltih theihna a lan thin. Din hmun harsa leh khirh takah te dingin, misual ber dinhmunah te pawh kan ding mai thei. Mahni theihna leh thiamna, mihring chakna hmachhuantu te nunah Pathian thiltihtheihna a thleng ngai lo. Lalpa, nang chauh i ni ti a mihring lam dah tha a, krawsa tihlumtute nunah chauh a ni Pathian thiltih theihna a thlen thin.
Sakhaw dang zawng hi chu mihringin Pathian a zawnna a ni a, Kristianna erawh chu Pathianin mihringte a zawn chhuahna an ti thin. Grik mite chuan an finna leh thiamna hmangin Pathian an zawng thin. Hetiang hian mahni theihna hmanga Pathian zawngtu tam tak an awm. Chung mite chuan an duhtawk leh phak tawkah chiah Pathian hmuh an tum thin mahse, Kraws kaltlang loin Pathian a inpuang ngai lo. Martin Luthera chuan, "Krista'n kraws a a tuarna atang hian Pathian inpuanna chu a chiang ber a, mihring finna atangte hian Pathian hi zawn hmuh theih a ni lo. Pathian hriatna tak chu khenbeh Krista ah chauh hian a awm. Hei tak hi kraws thu atthlak leh mihring finna inkalh dan chu a ni. Mihring chuan finnain Pathian a zawnga, a zawn Pathian chuan Kraws thu atthlak hmangin a puang chhuak thung," a ti. Chuvangin, ringtute chuan Kraws chu kan engkim a ni tih hriain, mihring finna leh theihna a kan tih theih loh pawh Krista zarah ropui taka ngamtu kan ni.
Zu leh ruihhlo dangte pawh kan lo ti ve thin a ni mai thei, Kraws atang lo chuan kan hneh thei hauh lovang. Mihringte hi chuan theihna kan nei ve teh meuh mai mahse, tawp chin kan nei thin. Chumi ah chuan beidawn mai tur a ni lo ve. Pathian a innghah a kraws lam thlir hun zawk a ni. Jakoba chuan jabok lui kamah Pathian a buan a, a malpui ruh a pelh a, chaklo ni a a inhriat hnuah a ni hnehtu a nih. Keini pawh hi, mihring lamah chuan chak lo leh tlawm zawk anga kan lanna hmunah Pathian thiltihtheihna a lang thin. Kraws hi tuipui a tahpui a tha, a thiltihtheihna tak tak hmu thei tur erawh chuan kan nun chhuahpui ngam a ngai thung.
Kraws hi tuarna a ni. Chumi paltlang ngamlo tan chuan Pathian thiltihtheihna hi a hmuh tak tak theih loh. Lal Isua kraws a a thih dawn khan, "A kin ta," tiin a au a nih kha. Zir mite chuan a kin ta tih hi, engkim zawh fel a ni tawh, engkim hlen chhuah a ni tawh e tihna a ni an ti. Lal Isuan mihring lama a thihnaah chhandamna hna a rawn thawk zo tihna a ni. Keini pawh kan mihring lam thihna hian rinna lama kan nih tur ang min nih tir thin. Chutah chuan Pathian thiltihtheihna a lo lang thin a ni.
Mihring ngaih a thil harsa leh hrehawm takte pawh kan chungah a thleng fo. Thihna hial pawh kan tawk thin. Mihring lam atang chuan a na a ni. A nihna takah chuan tawrh zawh loh mai hi thil awm thei a ni mahse ringtu chuan tuarna (Kraws) piah lamah beiseina kan nei a, kan mihrinna in a tlin loh chinah pawh Pathiana kan beiseina chuan hlawhtlinna min thlen thin. Chu chu Pathian vang a ni. Kan Kohhran Upa pakhat thusawi an sawi thin ka hriat reng chu, a fapa thihna chungchangah, " Pathianin hei chen hi min enkawl tir a, ka lungawi tawk a ni," a ti an ti. Chu chu a ni, Kraws - Pathian thiltihtheihna chu. Mihring lam atanga thlir chuan thihna meuh chu na a ti em em ang amaherawhchu, tuarna a chunga thlengah chuan mihring lam dah thain, Pathianah chauh a innghat a, chu chuan a beiseina tihhlawhtlingin, thihna ngei chungah pawh lungawi lohna a nei lo. Pathian thiltihtheihna a ni.
Rev. LH. Rawsea chuan, "Mi tin nunah hian a chak lo zawk, a tlawm zawk, nia kan inhriat hun a lo thleng ṭhin. A châng phei chuan 'nia inhria' mai ni lovin kan tlawm dêr hun hi a awm ṭhin. Chutih hunah chuan aia dawih zawk nia kan hriat ten min nãu va, kan ngam ṭhin êm êm ten min hnuai en a, keini aia ropui bik lo nia kan hriatte thuhnuaia kûn dek a ngai ṭhin. Mahse, Kalvari tlâng, kraws hnehna ropui avangin eng dinhmunah pawh ding ila, hnehtu kan ni reng si. A leia lei chhuah hnehna ni lo, tharum chakna hmanga nawr chhuah chawp hnehna ni lo, kan LALPA min pek hnehna ngat hi chu a hlu a ni," a ti.
Keini pawh hi mite hmuh leh hriatah chuan hmuhsitawm leh tlawm tak, kraws a thi tlak chauh kan ni mai thei mahse, chu kraws chu kan tana thil ropui leh hlu ber a ni thei a ni. Khawvel mite hmuh leh hriat danah hmuhsitawm, tlaktlailo leh anchhedawng tlak ni mah i la, Krista zarah kraws chu kan mawina, kan damna a lo ni. Mite thlir dan leh min hmuh dan a pawimawh ber lova, Kraws a kan thihna hi a ni pawimawh ber zawk. Harsatna, buaina leh manganna nasa tak tuar in, thihna hial pawh tawk mah i la, keimahni theihna leh chakna hmachhuan mai lovin, Khenbeh Krista Kraws lam hawi tlat i la, Pathian thiltihtheihna lo lang tur hi ring ngam ang u.
K. Dinga
NIHPHUNG PANGNGAI
Pangang hi Buhchiumah changin, chuta tang chuan Phengphehlepah te an chang leh thin. Mak kan ti lem lo. Rul hi leiah an tleng thin a, thil mak a ni lo. Mihring hi tleng tum ve tlat ta i la mak kan ti viau thung ang. Rul tleng chu thil nihphung pangngai ve reng a ni a, Mihring erawh chu ke a kal tur a nih miau avangin rul anga tleng ve talh a tum chuan thil nihphung pangngai a ni tawh lo, a mak a ni. Engkim hi an nunphung leh awm dan tur duan sa anga an awm chuan a mak lova, chutianga an awm loh chuan a lo mak ta viau mai hi a lo ni. A mak a ni satliah lo, a buaithlak tel bawk. Damdawi hi a nihphung pangngai chu a hming ang hian natna tihdamna tur a ni mahse, chutiang ni lova ruih na atana hman tlat hi a mak. A zahthlaka a buaithlak bawk. Dam tha lai tam tak thihna a thlen tawh reng a ni. Chuvangin, thil reng reng a nih tur ang a nih loh hian a buaithlak a, harsatna tam tak a thlen thin. Mihring pawh hi kan nih tur ang kan nih loh emaw kan nunphung pangngai tura ruat anga kan awm loh hian a buaithlak a, harsatna a thleng vat thin. A nih chuan eng nge nihphung pangngai chu ni ta ang le?
A hun leh a hmun mil zela thiltih emaw khawsak hi nihphung pangngai chu a ni mai lo'm ni? Mizote chuan Buh hi chaw ah kan ring a, zing leh tlaiah kan ei tlangpui bawk. Chuvangin, zing leh tlaia chaw ei kha thil nihphung pangngai chu a ni mai lo'm ni? Tun hma chuan kan khua hi lo neia eizawng deuh vek kan ni a, hlo thlawh leh ramriahte kha kan nun dan phung, nihphung pangngai a ni. Thalai, dam tha pangngai, engmah thawklo a chhuna len mai mai te kha thil nih dan turah an ngai lo. Computer leh Mobile phone nena eizawng thin tan chuan hlo thlawh leh ramriah te a ngai ve kher tawh lo. Chhun pachangah pawh nula tlangval inrim se a hunin a zir tawha thil nihphung pangngai a ni mai lo'm ni? Chuvangin, a hun leh a hmun a zira nundan leh khawsak phung kan siam remna te hi thil nihphung pangngai chu a ni ve reng mai amaherawhchu, nihphung pangngai tak tak zawk chu 'Eng thil pawh, a nihdan/nihna tur tak a nihna hi' kan ti thei ang. Chumi tur chuan kawng hrang hrang zawh in, thil hrang hrang tih a ngai thin. Thingkung hian Thingkung ni turin thil tam tak a mamawh a, Tui leh Ni engte pawh a mamawh thin. Tui hi hip miah lo ta se a thi anga Thingkung a ni thei lovang. Thingkung ni tur chuan tui hip kha a mamawh tlata, thildang tam tak mamawh leh tihtur a nei bawk. Keini pawh hian kan nihna dik tak, nihphung pangngai, mihring ni tur hian mamawh tam tak kan nei a, tihtur tam tak a awm. Kan mamawh leh thil pawimawhte kan hriat fuh loh hian kawng diklo kan zawh a, kan nih tur ang kan nilo ta thin a ni.
Pathianin thil zawng zawng hi chhan nei vekin a siam a, engmah hi chhan nei loin a siam lo. Kan mamawh loh, kan thawk chhuah carbon dioxide hi thlai/Thing tan an nunna tura thil pawimawh tak niin, chumi hmang chuan kan mamawh oxygen min pe hlauh thei thung. Chutiang chuan thilsiam zawng zawng hi siam kan nih chhan ang a kan awm hi thil nihphung pangngai a ni, chutiang tur chuan mihring chauh hi zirtir kan ngai. Pathian chuan amah chawimawi tur leh ti ropui turin, Amah nena inpawl turin min siam a, mihringte erawh chuan mahni in chawimawi a in tih ropui kan tum thin thung. Kan nihphung tura Pathian min siam chhan kan ti hlawhtling thei thin lo. Chu chuan keimahni mai bakah midangte tan harsatna a thlen a, buaina a siam thin. Keimahniin kan nihphung leh nun dan tur kan ruahman a, chu chu kan nunphung pangngai ve tur reng emaw kan ti a, a tawpah erawh keimahni bawk kan buai leh tho tho si. Kan buaina, harsatna kan tawh chhanah puhmawh tur kan zawng a, Amah, Pathian hial kan dem a, kan vui phah thin a lo ni.
Mihringin kan hma hun leh awm dan tura ruahmanna kan neih hi thil pawi leh diklo a ni hauh lo amaherawhchu, kan ruahmanna hi Pathian rorel leh remruatna hnuaiah, A thu leh a duh ang zel ni teh se. Chuti ni lova, keimahni duhna leh tha tih zawng chauhte, kan phurna leh peih chin ang chauha nun kan tum tlatna te hian Pathian chawimawi leh tih ropui aiin kan ti zahawm lova, Amah nena inpawl a hnekin, kan ti lungawilo fo zawk thin. Kristian, ringtu, Pathian tana nung tur kan nih ang ngeia nun tum teh ang u. Inkhawm leh tawngtai te hi miin kan nunphung pangngai ah ngai teh se. Zu leh ruihhlo hmuna kan awm hian mak ti se, kan nih loh tur leh kan tih loh tur thil kan ti a ngaiin kan nihphung pangngai a nih loh zia hre teh se. "Ani chu a piangthar/fel em mai, ruk a ru duhlo ang. Ruihhlo a ti lo ang. Mi a hau lo ang," tihte hi kan nihphung pangngai, miin a min hriat dan ni se a va tha dawn ve. Chu aia Pathian chawimawi leh tih ropuina a awm chuang awm lo e.
Pathianin mihringte hi na theilo leh hrehawm tuarlo turin a siam hauh lo. Hlimna, lawmna bakah natnate, hrehawmna te pawh tawk turin a ni a siam. Joba 5:6-7 (MGB) ah,"Tuarna hi vaivut ata lo chhuak a ni lo va, Buaina pawh hi lei atanga lo to chhuak a ni hek lo; Buai tûrin mihring a lo piang ani zawk, Meisi chung lamah a chho angin,' tih kan hmuh angin Pathian remruatah hian kan duh loh zawng leh chak loh em em thilte pawh a awm ve fo mahse chu chuan Amah (Pathian) in min siam chhan leh kan nihphung hi min hloh tir lo se, eng dinhmun ah pawh ding in, eng pawh tawk i la Pathian chawimawi leh a ropuina tura rinawm taka Atana nun tlat hi kan tihtur, thil nihphung pangngai a ni tih hi hre reng ang u.
K. Dinga
MIZO HNAM DAN 3 - INNEIH CHUNGCHANG
NUPUI PASAL INNEIH THU
Chang 36 - INNEIH CHUNGCHANG
Hmasang atang rengin Mizote hi Palai hmangin mipa chhungte leh hmeichhe chhungte an
inberem a. Sadawtin Rem-ar a talhsak a. Mipa chhungten hmeichhe chhungte hnenah nupui man an pa a,
hmeichhe chhungten an dawng a. Hmeichhia chu a pasal tur inah a lawi a. Sadawtin innei turte chu an sam
a suihkaihhlihsak a. Ar zangtuak talhin a inneihtir thin. Tun hnuah erawh chuan Sakhaw Puithiamte leh
iunneihtirtu turta thuneiturten an ruat apiangin an inneihtir thin.
1) Innei/nupa : Hmeichhia leh mipa,puitling, nupui pasal pawm lai nei lo ve ve, palai hmanga mipa
chhungte leh hmeichhe chhungte inberema, man inhlan a,inneihtir theituin a inneihtir hi Innei an ni. Chutianga
Inneite chauh chu Nupa an ni.
2) Man hlanna : Tun hma chuan hei hi tawngkaa tih a ni thin a, lehkha kan neih chinah chuan ziaka tih
a ni, hetiang hian :-
a) Inneite hming ve ve; aw) Inneite kum zat ve ve;
b) Inneite pa hming ve ve; ch) Inneite khua/veng ve ve;
d) Man zat; e) Man hlan zat;
f) Man bat zat; g) Thutphah zat;
h) Man hlantute hming leh signature; i) Man dawngtu hming leh signature;
j) Hriatpuitute hming leh signature;Man hlantute leh man dawngtute lam atangin;
k) Man hlanna hmun; l) Man hlan hun leh ni;
m) Inneih ni (Form 1 en rawh)
3) Nupaa chhiar theih loh: Inluhkhung emaw, infan emaw, inru emaw, tlan dun emaw te chu
eng chen pawh nupa anga awm dunin fate pawh nei hial mahse, chang 36(1)-a sawi anga innei an nih loh
chuan nupaa chhiar theih an ni lo.
Chang 37 - MAN LEH MUAL
Hmasang atangin Mizo Dana nupui pasala inneihnaah chuan, mipain a nupui man a pek
thin chu 'Man leh mual' a ni. Man leh mual hi mihringte inleina a ni lo va. Nupui pasala innei turte leh an
chhungte ve ve, chhung leh khata insuihkhawmna tura inremna entirna a ni. Chuvangin kawngro nei taka
siam a ni.
Man teltu chu pa ber a ni a. Pa ber a awm tawh loh chuan, a aiawha pa chan chang
apiangin an tel thin. Man teltu chuan Mo chu a theih angin a lawi ang a, mak chhiat a tawh pawhin a tuam
hlawm tur a ni. Man leh mual hi tangkaa bithliah a nih hma chuan ro thil, thi leh dar te leh sial te an lo hmang
thin a. Tin, bel leh hriamhrei thleng pawha hman a ni bawk thin. Hetiang huna an pawm dan tlangpui chu Se
puitling hi 'Sial' an ti a. Se puitling lo hi 'Tlai' an ti a; chu chu 'Sepui chanve' anga ngaih a ni. Mizovin Tangka
kan hman tantirha a hlutna an chhut dan tlangpui chu :
Sial - Cheng sawmli
Tlai - Cheng sawmhnih
Tlai Sial - Cheng sawmhnih
Tin, 'Tlai' tih hi Se puitling lo tihna a ni a, Sial hming a lo put ve avang hian Man leh Mual thuah
hian 'Tlai nga' an lo ti ber thin.
1) Man bi : Pain a fanu pasal nei tur manbi a thliah ang ang hi Manpui a ni. Manbi thliahna chu Tlai a
ni a. Tlai chu Rs.20/- hua ngaih a ni. Sailo man chu Tlai 10 a ni a, hnamchawm man tlangpui chu Tlai 4 a ni
a, a tawng san theih ber chu Tlai 5 a ni. Pain a fanu pasal nei tur manbi a thliah bakah amah leh lainate eitur
chi hrang a siam hi Mantang a ni. Nun dan leh khawsaknate a lo danglam zel a, tun hnua manbi atana hman
tlangpui ni deuh bera lang chu. Manpui leh Mantang Cheng Zali leh Sawmhnih(Rs.420/-) a ni.Man teltu
Pa-in man eitute hnena Mantang a sem dan pawh a tlangpuiin a hnuaia bithliah ang hi a ni.
a) Sum hmahruai - Cheng 60/- (Sawmruk)
aw) Sumfang - Cheng 50/- (Sawmnga)
b) Pusum - Cheng 40/- (Sawmli)
ch) Palal - Cheng 30/- (Sawmthum)
d) Ni-ar - Cheng 20/- (Sawmhnih)
e) Naupuakpuan - Cheng 20/- (Sawmhnih)
2) Man eitute: Mizo inneihna chungchanga man eitute hi Palal eitu tih chauh lo chu laina bul tak tak an
ni vek a, Palal erawh hi chu khualkhuaa pasal nei tan phei chuan hmelhriat tha deuhte zawn chawp a ni fo
thin.
3) Mantang : Mizo inneihnaah hian hmanlai chuan tangka van avangin man pe tla thei hi an vang thei
hle thin a. Chuvang chuan hmeichhe lam chhungte hian 'Manpui' chu pe thei lo mah sela,
'Mantang'tal hi chu pe thei turin an phut deuh hram thin. Chuvangin Mizo Inneih danah hian Mantang hi a
pawimawh em em tih a lang thei a ni. Mantang eitute chu a hnuaia tarlan ang hi a ni :
a) Sumhmahruai: Sumhmahruai chu Mantang zinga mi, pasal nei pa chanpual a ni a, ani chuan
a unaute emaw a fapa indang tawhte emaw a teltir thin.
b) Sumfang : Sumfang pawh Mantang zinga mi, pasal nei pa chanpual a ni a; ani chuan a unaute
emaw a fapa indang tawh emaw a teltir thin.
c) Pusum : Mo pu. (Mo hringtu nu pa) ei tur a ni. A pu chu lo thi tawh mah sela, a pi (a pu nupui)
a la dam phawt chuan a pasal la dam tluka ngaih a ni a, ani chuan a ei tur a ni. Anni nupa an thih taswh chuan
an rokhawmtu ziding ber chuan a ei ang. Pu dik tak ten pusum an tel lo a nih chuan, a pu dik tak chuan 'Pu
ban man' Sial a thing thei. Pusum teltu tur dik ber a thih tawh chuan, a fate zinga mi pakhat aia tamin pusum
an tel thei a, chu chu 'Pu phir' an ti. Chu bak chu Mantangah phir a awm ngai lo (Man tang eitu zingah
pusum teltu chauh hian lawi a kham thei a ni).
d) Palal : Khualkhuaa pasal nei chuan an va innghahna tur 'Thlen in' an tih thin atan hmelhriat tha
leh bul deuh an zawng thin a, mi tu pawh thisen zawmpui kher lo pawh an zawng thei. Chu chu 'Palal' an ti
a, pasal nei khan duh duha chaw a lam ngamna tur a nih avangin 'Chawthing zenna' an ti thin. Nu leh pa biak
phak loh leh biak hman loh thil engpawh lo thleng sela, pa hminga thil ti thei a ni.
e) Ni-ar : Ni-ar hi a pa farnu (a ni) ei tur a ni. Ni dik an awm loh pawhin a aiawh zawn chawp mai theih
a ni.
f) Naupuakpuan : Mo laizawn a u ei tur a ni. A nausen laia lo pawtu leh awmtleitu a nih avanga eitir
a ni. U a neih loh pawhin zawnchawp theih a ni.
Note : Pa chuan heng sumhmahruai leh sumfang teltu turte hi a tul a tih loh chuan a siam lo thei. Mantang
dang eitu turte erawh hi chu a tlangpui chuan siam ngei tura ngaih a ni.
Chang 38 - PALAL
Inneih buatsaihnaah Palai pahnih aia tlem lo tirh tur a ni. Palaite chuan innei turate thuthlung
tih fel leh man hlan hi an tih tur a ni.
Chang 39 - THUTPHAH
Hmeichhe pasal nei chu, a lo upat a, harsatnain a tlakbuak hunah, amah a intunnun nana
hman tur thlaveng a neih theih nan leh a pasal nena inthen thulhah pawh a thuam a lakkir theihna tura man
hlan laia man dawngtuin Rs.20'-(Tlai) a pek kir leh chu 'Thutphah' a ni. Thutphah leh Thuam inzawm dan
chu hetiang hi a ni : Hmeichhia pasal neiin Thutphah a neih loh chuan, lo inthen pawh ni se, a thuam a la kir
thei lo va, a pasal emaw a fate emaw chan tur a ni. Thuam a lakkir dawn chuan thuam manah Cheng
Sawmhnih (Rs.20/-) a pe tur a ni.
Hmeichhia pasal nei, thutphah nei chu, a pasalin a mak chuan, a man ba zawng zawng, thutphah
nen lam a pasal chuan a pe tla vek tur a ni a, chu bakah a bungrua leh a thuam zawng zawng a chhuahpui
vek thei. Hmeichhia pasal nei, thutphah nei chu a thih chuan a chhungten a thuam zawng zawng an la kir
thei, man ba a awm erawh chuan man chu tlaiin a kiam tur a ni. Amaherawhchu thutphah tih loh man dang
zawng zawng chu pek tlak tawh vek a nih a, a chhungten thuam an lak bawk chuan, Thutphah chu lak tur
a ni lo.
Chang 40 - THIAN MAN
Hmeichhiain pasal a neihin thian a nei thin a; mahse thian Hmeichhia pasal nei, thutphah
nei chu a thih chuan a chhungten a thuam zawng zawng an la kir thei; man ba a awm erawh chuan man chu
tlaiin a kiam tur a ni. Amaherawhchu thutphah tih loh man dang zawng zawng chu pek tlak tawh vek a
Chang 41 - LAWI
Man teltuin a duh chuan, fanu pasal nei chu ranin a lawi thei. Lawina sa chu moneitu lam
nen, zat leh zata insem a ni a, mipa lamin a lu an chang thin.
Note : Mo nu leh pa neinung deuhte chuan lawi nan Sial an hmang thin a; mi tam ber chuan fanu malsawmna
atan Vawkpuiin an lawi thin. Khualah sa ken a harsat chuan, a lu chuah an thawn thin a. Lawina chu vawk
emaw, sial emaw, bawng emaw a ni thin.
Chang 42 - MO LAWI
Mo a lawi dawnin mipa lamin mo hruai turin laina thenrual thate an tir a, hmeichhe lamin
lawichal an ruat a, mo chu a thiante nen lawichal hovin mipa Inah an lawi thin. Tun hma chuan vawi hnih lawi
- lawichhiat leh lawithat a awm a, tunah chuan lawichhiat hi a awm ta ngai lo va, vawikhat lawiah fihlim
nghal a ni.
Chang 43 - LAWICHAL
Mo lawi tur hruaitu ber atan hmeichhe lam nu leh pain an aiawha mi an ruat hi 'Lawichal'
a ni. Khual khuaa pasal neihnaah pawh mawhphurtu ber a ni. Mo chu a pasal turte inah tha tak leh him taka
a lawi theihna tura pa chan chasnga hruaitu a ni. Lawichal chuan Tlai aia tam a phut tur a ni lo va. Lawichal
man hi mipa lamin an pe thin. Tualchhungah chuan Lawichal man hi pek ngei tur a ni chuang lo.
Note : Lawichal chuan Mipa In an luh dawn hian 'Kha fanu fapa kan rawn lawipui e,' tiin hma hruaiin an au
thin.
Chang 44 - MAKPA CHHUNGKHUNG
Mipain Nupuite chhungkua belh tum saa inberem a, innei a, a nupuite chhungkuaa a luh
chuan 'Makpa Chhungkhung' a ni. Inneih hnuah pawh an dinhmun a zirin Makpa chhungkhung a awmthei.
Chang 45 - ZAWLKENPUAN
Inneihnaah hmeichhiain 'Zawlkenpuan' a nei tur a ni. Zawlkenpuan hi Inneihna thil serh
tikimtu pakhat a ni a,a pasal thih hunah tuam nana tih a ni. Zawlkenpuan chu Mizo puandum pangngai a ni
a; puan thulkhung dang ang a ni lo. Zawlkenpuan nei lo chuan pasal in atangin a buatsaih thei;amaherawhchu,
a senso chu hmeichhe lam tum a ni. Zawlkenpuan chu a fanuin a chhawm thei lo, Inthen thulah pawh
Zawlkenpuan chu a chhawmtuin a chhuahpui thin.
Chang 46 - LAWI AR
Mo lawi turin 'Lawi ar' a lawipui thin a, chung ar te chu man teltu leh man eitute pek
khawm a ni.
Chang 47 - ZAWNCHAWP PA LEH ZAWNCHAWP NUTA TE
Hmeichhia, Nu leh pa nei tawh lovin pasal an neih dawnin Palal eitu ang mai ni lo, paa
vawn tur emaw, nuta-a vawn tur emaw a zawng thei a, chung a zawnte chu 'Zawnchawp Pa' emaw
'Zawnchawp Nuta' emaw a ni. Chung mite chu hmeichhe lam chuan a man a teltir thin.
Chang 48 - PALAI SA
Inneihnaah lawina ran talh a awm chuan a dar emaw, a nakruh pahnih hleh emaw, palai
sa atan palaite hnena pek tur a ni. Mo lawmnaa ran talh belh a nih chuan Palaiin palai sa dang a phut tur a
ni lo.
Chang 49 - NU MAN
Nupa inthen tawh fanu emaw, nulat fain emaw pasal a neih a, a nuin a man a ei ve thin hi
Nu-man a ni a. Mantang a ni lo. Nu man chu cheng sawmhnih (Rs.20/-) a ni a, a hringtu, a nu dik tak
chauhin a ei tur a ni.
Chang 50 - HMEICHHE BUNGRUA
Hmeichhiain pasal a neiha a chhawmluh ngei tur 'Hmeichhe bungrua' tih thin chu hengte hi
a ni - Pawnpui te, Thul te, Thingrem te, Phurhhlan te, Thembu te leh Zawlkenpuan te hi. Hmeichhia pasal
neiin Pawnpui chhawm tur nei lo sela, a pasalin a lamsakin emaw, a pasal ina a puahin emaw, hmeichhe
man chu Tlaiin a kiam thin. Puah laiin hmeichhia chu thi sela man kiam tur a kiam lo vang. A dangte hi chu
neih loh vanga man kiamna a ni lo. Pawnpui chu lo chhia sela, a pasal in atangin puah leh sela, a tira a
chhawm anga ngaih tur a ni. Hmeichhia thi sela fa thihsan a neih loh chuan Pawnpui tih a bungruate chu a
chhungten an la kir leh thin a; fa a neih erawh chuan lak kir tur a ni lo. Pasalin nupui dang a neih leh dawnah
erawh chuan,Pawnpui pawh lak kir a ni thin.
Chang 51 - THUAM
Hmeichhia pasal nei, a pain emaw, a man eitute emawin thil engpawh an chhawmtir reng
reng chu Thuam a ni. Thuam chu a hnuaia ziak zat emaw, a aia tam emaw pawh a ni thei a, a aia tlem erawh
chu Thuama chhiar a ni lo.
1) Thival hrui thum emaw
2) Thifen hlui hrui khat leh thival tak hrui khat emaw
3) Thihna tangka cheng 20 man aia hniam lo emaw 4) Tangka fai Rs.20/- aia tlem lo emaw
'Thuam' hi chi hniha then theih a ni :
1) Laksawn theih Thuam : Laksawn theih Thuam chuan thil pathum, Incheina lam te, Inchhung
bungrua te, pawn lama awm khawih chet theih te a huam.
2) Laksawn theih loh Thuam : Laksawn theih loh Thuam chuan In hmun te, Huan te, Sangha dil te
leh thil dang khawihchet theih loh Thuam atana an pek chu a huam vek.
Hrilhfiahna : Thuam nei reng reng chu a man Tlai (Rs.20/-) in a puang thin. Thuam chu inneih ni kher lovah
pawh pek theih a ni. Pek laiin Thuam a ni ngei tih sawi chian tur a ni.
Nupa chu lo inthen sela, uire vang a nih loh chuan thuam zawng zawng a chhuahpui vek thei.
Amaherawh chu, Nupui chu a thih a, Thutphah tih loh a man dang zawng zawng chu pek tlak a nih bawk
chuan, Thuam zawng zawng kir mah se, Thutphah a kir ve lo. Thuam reng reng chu thil pawimawh bik
tambarah leh an nupaa pawimawh an tih dun thin dangah te pawh an hmang thei a. Amaherawhchu in
hmuna insak nana emaw, huan enkawl nan emaw, pawisa puk tulna thilah a pasal chuan in hmun chu ama
hmingin dah mah se, a hmun kha chu a chhawmtu Thuam a ni reng. Chutiang bawk chuan Thuam chu
tambar thil ni lo, nawmchenna lam thil atan an nupaa remtih dunin lo hmang pawh ni se, a pasalin a nupui
chu a mak chuan, thuam an lo hman man chu a pasal chuan a rul ang.
Hmeichhiain sum a chhuahin emaw, mipain a nupui a makin emaw, thuam zawng zawng a kirthei.
Chuvang chuan, pasal nei chu tupawhin eng pawhin lo thuam se, a thuamtu remtihna tel lo chuan neitu nihna
tihdanglam theih a ni lo. Hmeichhe Thuam, in hmunah mipa sensovinb in sa sela, hmeichhia chuan sum
chhuah leh si sela, in hmun chu a ta a ni reng; mahsem, in chu mipa ta a ni. Hmeichhiain a in chu a neih dawn
chuan a sakna man a pasal hnenah pein emaw, a pasalin hmun chu a neih dawn chuan, a nupui hnenah in
hmun man chu pein emaw an inremsiam thei. Chutianga an inremsiam theih loh chuan Roreltute thu lo chuan
a tu zawk zawk mahin mahni chanpual ni lo cungah thuniehna an nei ngawt thei lo.
Chang 52 - INRU
Mipain hmeichhia nupuia neih duhin nu leh pate hriatpui lohvin an inah hruai sela, 'Inru' a
ni. Man leh mual thuah inru chu fan anga ngaih a ni. Chang 36 sawi anga insawiremna a awm loh chuan
nupui pasala pawm a ni lo. An insawirem hnuah chuan hmeichhe man tlaiin a pung thin.
Chang 53 - TLAN DUN
Mipa leh hmeichhia, inneih duh, nu leh pate hriatpui lohva anmahni awmna in ni lo, hmun
dangah awm dun sela, 'Tlan dun' an ni. Tlan dun innei zui chu hmeichhe man tlaiin a pung. Chang 36 sawi
anga inneih thatna a awm loh chuan inneia pawm a ni lo. Sumchhuah pawhin tlan dun vanga man punna tlai
kha a chhuak ve lo.
Chang 54 - LUHKHUNG/FAN
Innei tura nu leh pa remtihna awm lova, mipa hmeichhe ina a pasal nih tuma lut hi Luhkhung
a ni a. Hmeichhia mipa ina a nupui nih tuma lut hi Fan a ni. Hetiang titu tan hian mualphothlak tak a nih
avangin man leh mual a nghawng thin. Mipain a luhkhung chuan a nupui man tlaiin a kiam a, hmeichhiain a
fan chuan a man tlaiin a pung thin.
Chang 55 - MAN LOVA INNEI
Nupui pasala inneih dawna man leh mual awm lo tura palai hmanga mipa chhungte leh
hmeichhe chhungte inberema innei hi 'Man lova innei' a ni.
Chang 56 - MAN BO
Hmeichhia pasal nei tawh, sumchhuah emaw, uire emaw avanga inthen tawh hnuin, a
lunglen vangin emaw, chhan dang vangin emaw man pawh phut lovin, nu leh pa remtihna pawh awm lovin
a pasal inah lut leh ta sela, 'Man bo' a ni. Chutianga lut leh chu nupa dik tak a ni leh a;amaherawhchu
hmeichhe chhungten man an thing thei tawh lo. A bungraw chhawm erawh chu an chhuhsak thei a, an
tuithlar thei a, an insiamrem leh thei bawk.
Chang 57 - MAN AIA MA TELTU CHAWM
Man aia inchawm hi, in khata awm hovin emaw, in hrang atangin emaw a inchawm theih
a. Engtikawng pawhin inchawm se, inchawm hlum loh chuan man tlaka ngaih theih a ni lo.
Chutianga inchawm mek chu inngeih lohvin, hmeichhe lam duhna avangin an nupa chu
inthen sela, kum thum aia tam lo inchawm tawh an nih chuan, hmeichhiain mipa hnenah man zatve a pe ang.
Hmeichhia chu uire a nih chuan dan pangngaiin a pasalin Thuam leh Bungrua pawh a hreng thei. Mipa lam
duhna avanga inthen an niha hmeichhia chu a pasal laka thisenpal a nih chuan, kum thum lai an inchawm
tawh bawk chuan, a man zatve tlaka ngaih tur a ni a, a bak chu chang 37(1) a hmeichhe man bithliah dan
chu tehnaa hmangin a zatve a pe tla tur a ni. Thisen pal lova a thih chuan chawm zui a ngai lo va, engmah
dang sawi theih a ni lo.
Chang 58 - MAN KIAM THEIHNA CHITE Hmeichhia pasal nei tur man, Tlaia a kiam theihnate
chu hetiang hi a ni:
1) Lamthlang rapthla : Pasal sun vanga kir
2) Hringkir : Pasal nei, pasal ina fa sun emaw, nauchhiat emawa kir leh
3) Lengleh : Pasal nei, fa nei lova kir leh
Chang 59 - SEHRUI SAT CHAT
Innei tura miin thu an thlun fel vek tawh hnuah mipa dangin hmeichhia chu neih zawk
tumin an inneih tithulh sela, 'Sehrui sat chat' a ni.
Sehrui sat chattu chuan a sehrui sahchah chhan hmeichhia chu nei ta sela, a nupui man
chu Sial (Rs.40/-) in a pung ang. Sumchhuah pawhin sehrui sahchah man chu a chhuak ve lovang. Mipa
chuan a neih duh leh si loh erawh chuan, nupui man zat Sehrui sah chah man a chawi ang.
Chang 60 - KHUAL-KAI Nulain khaw dangah pasal a neih chuan 'Khualkai' a ni.
Chang 61 - CHHUATKIL KAI MAN
Hmeichhiain a laichin bul ni lo, midang in atangin pasal nei sela, a in neitu chuan chhuatkil
kai man tlai, pa chan atangin a tel thin. Sumchhuah leh uire vanga inthenah chhuatkil kai man chu a chhuak
ve tur a ni lo.
Chang 62 - NUPUI MAN INKHALH
Unau inkara upa zawkin man pe tla lovin nupui nei sela, a nupui pa chuan inneih dawnin,
"I nau Sialin ka khalh e"a tih chuan nupui man inkhalh a ni. Chutiang a lo nih chuan a nauvin nupui a neih ve
hma ngeiin a u nupui man ba chu a pe hmasa ngei tur a ni. Man inkhalhna hi pe tla lovin a nau nupui man pe
sela, man inkhalhna Sial chu a nau nupui man tur atang chuan a khalhtu chuan a laksak thei.
Chang 63 - CHARSUTPHAWI
Tlangvalin nula unau zinga a naupang zawk emaw, a naupang ber emaw, a u te pasal neih
hmain nupuiah nei sela Charsutphawi a ni. Charsutphawia inneihnaah chuan hmeichhe man tlaiin a pung
thin. A upakhat aia tam pawh neih khalh se, a man punna chu tlai aiin a tam thei chuang lo. Hmeichhia chuan
sum a chhuah pawhin Charsutphawi man hi a chhuak ve lo. An makpa chuan nupui dang neih leh duh sela,
a nupui sun taka man chu la ba si sela, a nupui sun taka chhungte chuan, an makpa hluiin nupui thar a neih
theih loh nan, sumhmahruai leh mantang pe thei lo khawpin a man bat kha an thing tur a ni lo. Amaherawhchu,
a nupui thar man a pek tlak hmain a hluii man a la bat chu a rul hmasa tur a ni.
Chang 64 - THISEN PAL
Hmeichhia fa nei emaw, nauchhiat emaw chu, 'Thisen pal' a ni. Hmeichhiain sawnpaiin, a
sawn paina chu pasalah nei sela, inneih hmain anmahni inah a hring emaw, inneih hnuah a pasal inah a hring
emaw, thisen pal a ni. Hmeichhia, a pasal laka thisen pal lova a thih chuan man ba a bova, thisen pal erawh
chuan man ba a bo thei lo. Rai lai mek ni sela,thisen pala ngaih a ni. Nau chunga thi pawh thisen pal a ni.
Chang 65 - SEBO MAWH
Innei lova nula leh tlangval kara fa a lo pian emaw, a lo pian hma pawhin, sawn man pek
a nihin emaw, pek a la nih loh pawhin emaw, nula leh tlangval chu an inneih leh chuan mipa lamin man
pangngai bakah Sebo mawh,Tlai(Sawn man chanve) an pe tur a ni. Sawn man pek tawh a nih chuan tlai
chu Sebo mawh niin,fanghmano eia ei tur a ni a, a chanve dang erawh chu man puiah rin nghal tur a ni.
Sawn man la pe lo an nih chuan man pangngai bakah fanghmanoeia ei turin Sebo mawh 'Tlai' a pe tur a ni.
Chang 66 - HMEI
Mipa, nupui pawm lai neiin, a nupui tak baka hmeichhe dang nupui angaa a neih hi 'Hmei'
a ni. Hmei neih hi Mizo nun danah thil mawi lo taka ngaih a ni.
Chang 67 - KUT ZALA TLA
Nupui man ba chu man teltuin ama thuin man ba aiah a batu bungrua lo la sela, 'Kut zala
tla' ani. Kut zala tla hian man ba aia tlem hu pawh la sela, man ba zawng zawng a tibo. Man hu aia tam lak
phei chuan rukru anga ngaih theih a ni.
Chang 68 - REM AR TALH/ARZANGTUAK/REM AR TALH CHHAN
Mizo inneihnaah chuan palai hmangin mipa chhungte leh hmeichhe chhungte an inberem
a, man an inhlan a, hmeichhia chu a pasal tur inah a lawi thin. Chumi zan chuan Sadawtin Khawnthiang a
dawntir a. An sam zai nga vel ve ve thlang cvhhuakin, chhamphual chungin a suihkaihhlihsak a. Chumi
zawhah chhamphual chung bawkin an sam suihkaihhlih chu a phelhsak a. Chumi zawhah mipa ar leh
hmeichhe ar a la a, chhamphual chung bawkin buhtlei hman lai ngeiin an zangah a vaw hlum thin. Chutianga
Sadawt ar talh cvhu 'Rem ar talh' a ni a, 'Arzangtuak' a ni bawk. Rem ar talh chuan inremna tur a entir a, Arzangtuak chuan malsawmna a entir.Chutianga inremna leh malsawmna chu Rem ar talh chhan a ni.
Kawng dang a awm leh a. Nupui nei turin man pek tur zakhamna takngial pawh nei lo sela, engemaw zat
chu a theih huna peka intiamin, innei turin inremna an siam a. Sadawtin mipa ar leh hmeichhe ar chu a la a,
chhamphual chungin buhtlei hman lai ngeiin a tlah a; chu chu rem ar talh a ni a, Arzangtuak a ni bawk.
Chutianga neih huna man inpek tura intiam/inrem chu Rem ar talh chhan a ni.
Chang 69 - INKAICHHUAK
Hmeichhia pasal sun, a pasal thih atanga thla 3 hnua a pasal laka inthen thianghlimna siam
chu, 'Inkaichhuak' a ni. Inkaihchhuah hian hriatpuitu, thenawm khawvengte an awm ngei tur a ni. Chutianga
kaihhchhuah thian hnu chuan pasal dang nei thei a ni a, mipa lakah chesual mah se uire a ngaih a ni tawh lo.
Amaherawhchu hmeichhia, a pasal nena fate nei tawh pasal sun, thla thum hnu pawha inkaichhuak lo chu,
Pa dinhmun luaha fate enkawltu a ni. A fate man leh a tu te Pusum pawh a tel thei. Chutiang nu chu Mizo
nunah nu dik, nu rinawm,nu thianghlim a ni a; amaherawhchu, mipa danga laka a chetsual chuan uire a ni
thung.
Pasal sun chu, mitthi chaw pek a ngaih av angin a pasal thih atanga thla thum pumhlum a pasal
inah a awm tur a ni a, chumi chhung chuan inkaihchhuah tur a ni lo. Thla thum tih hi ni 90 a ni; chumi chhunga
inkaichhuak lui chu chang 75 a sawi angin, 'Sumchhuah' a ni.
Note : 'Pasal in' tih hian, la indang lova nu leh pa ina awm emaw, pasal pual ina awm emaw,mi
in luaha awm emaw, an nupaa an awmna apiang chu a huam.
Chang 70 - MAKPA HNAMHRUAL CHAT
Miin nupui a sun chuan, a nupui chhungte nen an inzawmna a chah tak avangin, 'Makpa
Hnamhrual Chat' a ni. Makpa hnamhrual a lo chah chuan nupui dang a neih leh hma chuan pawnpui laksak
tur a ni lo. An makpa chuan nupui dang neih leh duh sela, a nupui sun taka man chu la ba si sela, a nupui sun
taka chhungte chuan, an makpa hluiin nupui thar a neih theih loh nan, sumhmahruai leh mantang pe thei lo
khawpin a man bat kha an thing tur a ni lo. Amaherawhchu, a nupui thar man a pek tlak hmain a hluii man
a la bat chu a rul hmasa tur a ni.
Chang 71 - NUPUI PAWI KHAWIH
Nupuiin mi pawi a khawihin, a pawi khawih dan azirin a mawhphurtu a hrang thei. Tingthul
leh mipat hmeichhiatna kawngah nupui avanga lei chawi tur a nih chuan, a pasal ni lovin, ama man teltu
mawhphurhna a ni. Amaherawhchu, tingthul leh mipat hmeichhiatna kawng ni lo, kawng dangah reng reng
chuan, a nupui chawi tur leh tel tur kawngah a pasal mawhphurhna vek a ni.
Chang 72 - NUPUI LAKA PAWI KHAWIH
Mi nupui laka pawi khawiha lei chawi chu a pawi khawih a zirin a dawngtu a hrang thei.
Tingthul leh mipat hmeichhiatna kawngah nupui lakah miin lei an chawi chuan, a pasal ni lovin, a man teltute
dawn tur a ni. Amaherawhchu, tingthul leh mipat hmeichhiatna kawng ni lo, kawng dangah reng reng chuan,
nupui lakah miin lei an chawi chuan, a pasala dawn tur a ni.
Chang 73 - FANGHMA NO EI
Fanghmano ei chu rulh leh tawh loh tura eiral hi a ni. Nupui tlan kohnaah hian, hmeichhe
nu leh pain Tlai emaw, a aia sang emaw an lo phut chuan, chu chu man ba rulh nan hman a ni thin. Man ba
a awm tawh loh chuan Fanghmano eia ei a ni thin. mChumi bakah chuan,Sehrui sahchah man te, charsut
phawi man te, hmingchhiat man te, inneih nia mipa lamin hmeichhe lam tana a sensote hi Fanghmano ei a ni
vek. Sumchhuah nikhuaa chhuak ve tur a ni lo.
Chang 74 - HNAM DANG NENA NUPUI PASAL INNEIH
Mizo mipain hnam dang nupuia a neih chuan Mizo Dan angin engkim a kal thin. Anmahni
inkarah intiamna bik neih pawh lo duh sela, roluah thu leh fate thuah Mizo Hnam Dan kalhin a ti thei lo.
Mizo hmeichhiain hnam dang pasala a neih chuan hnanm dang chhungkuaah a luta ngaih a ni.
MIZO HNAM DAN 1&2 - MIZO HNAM DAN CHUNGCHANG & KHAWTLANG IN AWPNA
Published by Law & Judicial Department, Government of Mizoram. 1st Edition 2006.
(As published in the Mizoram Gazette Extra Ordinary No. Vol. XXXIV Aizawl Wednesday 6.4.2005 Chaitra 16, S.E.
1927 Issue No 66.)
BUNG - 1
MIZO HNAM DAN CHUNGCHANG
Hmasang atangin Mizote hian hnam inkaihhruai nan leh thubuai/hlabuai rel fel nan Hnam Dan an lo
nei thin a; chungte chu uluk taka la khawmin ziak chhuah a ni.
Chang 1 - A HMING LEH A KAIHHNAWIH
1) A Hming : He Dan hi Mizo Hnam Dan a ni.
2) A huam chin : He Dan hian Mizo zawng zawng a huam a; Mizo hnahthlak
hnam pengin tihdan bik an neih pawh a hnawl lo.
Chang 2 - MIZO
µMizo' tih hian Mizo hnahthlak tawh phawt chu a huam vek a ni.
BUNG - 2
MIZO KHAWTLANG INAWP DAN
Chang 3 - KHUA LEH A MI CHENGTE
Mizo te hi pi leh pute hun atang tawha khawbik neia awm thin an ni a. Thuneituin khuaa
a puan apiangte chu 'Khua' tih a ni.Khua apiangte chuan ram chin bithliah an nei zel bawk a. A khaw
thenawmte nen an inkarah ram inthenna fel tak 'ramri' an nei vek a ni. Khuaa awm nghette chu chumi khaw
'khua leh tui' an ni.
Chang 4 - KHAWTLANG RORELTUTE
Khaw tinin khawtlang Roreltu an nei a, chu chuan Khawtlang chungchanga thil pawimawh
eng pawh a tul dan a zirin an rel thei a, Vantlang Inkhawm pawh an ko thei.
Chang 5 - VANTLANG INKHAWM
Vantlang inkhawm chu khawtlang roreltuten khawtlang pawimawh thila an khaw mipui
an koh khawm hi a ni. Pawlhoin emaw, mimal tuin emaw, mipui tam tak kovin inkhawm siam mahse,
chutiang inkhawm hu hemi dana vantlang inkhawm tih hi a ni lo. Vantlang inkhawm chuan thu tihtluk an nei
the a, chu chu khawtlang roreltute pawhin an kengkawh tur a ni. Amaherawh chu , harsatna a awm chuan,
a tul ang zelin khawtlang roreltute chuan an tidanglam thei.
Chang 6 - SALAM LEH SUKCHIN
Khaw chhungah thubuai a awmin roreltuten an rel thin a, chawitir ngai an chawitir thin.
An lei chawi rual chuan roreltute ei atan a thu azira an chawitir thin chu 'Salam leh Sukchin' a ni. An chawitir
dan chu hetiang hi a ni :
1) Salam : Salam chu Vawkpui a ni thin; tangka hman hnuah chuan cheng nga (Rs 5/-) a ni.
2) Sukchin : Thil tihsual nep deuh Salam chawitirna tur em ni si lova an chawitir thin chu Sukchin'
a ni. Sukchin chu zu bel pakhat a ni .
Lal rorelna tihtawp a nih hnuah chuan khawtlang rorelna chhunzawm zeltu chu Village
Council a ni.Village Council chuan Salam leh Sukchin chu, rorel han man angin an la ei zwl a. He dan bu
ruahman lai hi chuan cheng sawmnga (Rs 50/-) a ni. Tangka hlutna a danglam ang zel in Mizoram pum puia
hman turin roreltuten Salam leh Sukchin chu a awm tawk an bithliah thar thei.
Chang 7 - KHAW RAMRI LEH RAMRI LUNGPHUN
Khua atan Sawrkarin ramri a kham chu khuaa chengten anmahni thua sawn theih a ni
lova. Ramri lungphun pawh tih chhiat emaw, sawn emaw phal a ni lo. Chutianga titute chu hrem theih an ni.
Ramri chungchang chu sawrkar chauh lo chuan tihdanglam theih a ni lo.
Chang 8 - HNAM RO THIL
Khaw ramri chhungah, khaw chhungah emaw, khawdaiah emaw ramhnuaiah emaw,
pipu sulhnu hlui, hnam ro tling, khaw chhunga mite hinhalh lai tichhia emaw, ti bo emaw chu hrem theih a ni.
Chang 9 - VANTLANG TANA HMUN PAWIMAWH
Khaw chhungah vantlang tana hmun pawimawh tur reng reng chu mimal thil aia ngaih
pawimawh a ni thin.
Chang 10 - TLANGAU
Khawtin in tlangau an nei thei a, chu tlangau chu khawtlang roreltute thuhnuaia awm an
ni. Rikrum thilah lo chuan mimalin emaw pawlhoten emaw anmahni thuin an autir thei lo.
Chang 11 - VANTLANG THIR DENG LEH PUM
Khaw tinin vantlang thirdeng an nei thei. Vantlang thirdeng neihna hmunah chuan khaw
roreltuten thirdeng chu Pum sak nan vantlang tana renchang laiah hmun an pe thei. Pumah chuan an thlen
hmasak dan indawtin thir an chher hmsaktir thin a. Hmeichhia thir chhertir tura a lo kal ve chuan mipain an
kian thin.
Chang 12 - TUIKHUR
Tuikhur siam leh humhalh leh vawn thianghlim chu khawtlang roreltute mawhphurhna a
ni. Tui kang nghahah chuan a thleng hmasa apiangin an thal hmasa thin. Hman lai chuan pain tui an chawi
chuan hmeichhiain an kian thin. 'Pumah hmeichhia an lal a, Tuikhurah mipa an lal' tih a ni thin.
Chang 13 - THLANMUAL
Khaw tinin thlanmual an nei thin. Mitthi reng reng chu, hmun danga phum tura khawtlang
roreltute phalna la an nih loh chuan thlanmualah ngei phum tur a ni. Thlanmual siam leh humhalh leh enkawl
chu khawtlang roreltute kuta awm a ni.
Chang 14 - THLANLUNG PHUN LEH LUNGDAWH
Lungphun leh lungdawh hi a tana siam saka thlanah ngei tih tur a ni. Hmun dangah tih
duhna a lo awmin a phuntu ram chhung a nih loh chuan khawtlang roreltute phalna lak tur a ni. Thlanmuala
thingphun pawh hi khawtlang roreltute remtihna lo chuan tih tur a ni lo.
Chang 15 - KHAW KAR KAWNG LEH KAWNG DANGTE
Khaw tinin, sawrkar enkawl lai kawng ni l, mahni ram chhunga khaw kar kawng sahfai
leh enkawl thuah mawh an phur a. Feh kawng te, tuikhur kawng te, khaw chhung kawng leh kawng dang
tul apiang a enkawl thin.
Chang 16 - IN HMUN
Khawchhhungah In hmun sem leh then thuah khawtlang roreltuten an thuneihna chinah
chuan mawh an phur a ni. Vantlang tana hnawk leh harsatna awm thei turah chuan an semin an then tur a ni
lo.
Chang 17 - KHAWVAWN THIANGHLIM
Khaw chhung vawn thianghlim chu khawtlang roreltute mawhphurhna a ni.
Chang 18 - HNATLANG
Khawtlang huapa hlawh nei lova hna thawh hi 'HNATLANG' a ni. Hnatlang kovin in tin
atangin mi pakhat zel, mipa puitling, kum 15 pumhlum leh a chunglam, kum 60 hnuai lamin thawh tur a ni.
Chang 19 - HNATLANG AWL
Mi tupawh roreltuten hnatlang thawk lo tura an tihte chu 'Hnatlang awl' an ni. Chu bakah,
a huaia mite hi hatlangah an phut ngai lo.
1) Hmeithai 2) Mipa kum 15 hnuai lam
3) Kum 60 leh a chunglam 4) Dam lo
5) Tawmkailo
Hmeithai hi hnatlang thawhah âwl mah se, an telna thlawhhma kawng hnatlangah chuan
an âwl bik lo.
Chang 20 - RAM THEH THU
Sawrkarin phalna a pek angin, Khawtlang roreltuten ram an theh thei. Ram theh bak neih
tuma vattu chu hrem theih a ni a, a vah sa pawh a nei tur a ni lo.
Chang 21 - LO HAL
Lo hal dawn hian khawtlang roreltuten ram kang chhe lo thei tur ang berin an rel tur a
ni.Fimkhur loh vang leh roreltute thu zawm loh vanga ram tikang chhia chu, chang 153 (2) anga hrem theih
a ni. Ramri bul neih kum chuan hal dawnin khaw thenawmte hriattir tur a ni.
Chang 22 - RAM VAK LEH RAMCHHUAK
Zan riak lova Silai kenga sa zawnga ramhnuaia kal hi 'Ramvak' a ni a; zan riaka mi
engemaw zat sa kah tuma a huhova kal hi 'Ramchhuak' a ni. Miin mi dang Silai hmanga sa a kahin, Silai
neitu hnenah Sadar a pe thin.
Chang 23 - RANVULH
Khuaa mi cheng tupawhin a duh ang ang 'Ran' avulh thei. Chutianga vulhtute chuan mi
dang tana hnawksak lo tur zawngin ran vulh chu an khuahkhirh tu a ni. Chutianga vulhtute chuan Bung 11-
nain ran vulh chungchang a sawi angin an vulh tur a ni.
Chang 24 - KHAWTHAR KAI
Roreltute remtihnaa khaw hmun sawn emaw, hmun hrang hrang atanga khaw awm ngai
loha hmuna mi eng emaw zat awmkhawm emcaw chu 'Khawthar Kai' a ni. Roreltute phalna la hmasa lovin
tuman khawthar an kai tur a ni lo. Chutianga kai lute chu hrem theih an ni.
Chang 25 - THLAWHBAWK
Khuaa miten, an lo neih a hlat avanga kum khat chhung atana a huhova an awmchilh
emaw, kawng dang vang emawa nghet lova mihring chenna hmun chu Thlawhbawk a ni. Thlawhbawk chu
khuaa chhiar a ni lo. Khawtlang roreltute emtihbnain tute pawhin lo beih awmchilha ngaih chuan 'Bawk' an
khawh thei.Chutiang a thlawhbawk siamte chuan siam chhan an tih zawh veleh an let leh tur a ni.Thlawhbawk
awm phalna chu a tul chuan kum tina siam thar zel tur a ni. Tupawh phalna nei lova bawk khawh emaw,
phal bak awm lui emaw chu Dan anga hrem theih a ni.
Chang 26 - KHAWPER
Lal ram chhungah emaw, Village Council ram huam chhungah emaw, Sawrkar phalnaa
mi eng emaw zat In leh Lo dina awmkhawm chu 'Khawper' a ni. Khawper chuan a khawpuia roreltute thu
ang zelin 'Thuneitu' an nei thin. Chung mite chuan a tul ang zelin khawper atan ro an rel thin.
Chang 27 - PEM
Khuaa mi cheng mi tupawh khaw dangah a pem thei. Khaw danga a pem dawnin a ruk
a rala pem mai tur a ni lo. Mi tupawh a pem chuan a In leh Bungrua te, Huan leh Ramte a kalsan tak emaw,
a kalsan tur emaw chu enkawltu siamin a pem thu chu Khawtlang Roreltute hnenah ziakin a hrilh tur a ni. A
pemna khuaa Khawtlang Roteltute hnenah a inhriattir bawk tur a ni.
Chang 28 - CHIKHUR
Khuaa mite ram huamchhung khawi laiah pawh miin Chikhur hai chhuak sela, a hai
chhuaktuin mahni tan a hauh bik ngai lo.
Chang 29 - KHUAI
Khaw ram chhungah Khuaipui (Kham-Khuai) awm chu tumahin pumbilh bik theih a ni
lo. Khawtlang roreltute phalnaa a zu leh a hnun lak thin a ni.
Chang 30 - THIH CHUNGCHANGA KHAWTLANG MAWHPHURHNA
Khawchhungah mi tupawh thi sela, thi leh piang chhinchhiahtute hnenah hriattir tur a ni.
Mitthi chungchanga thlan laih lehkhawhar riahpui chu tlangval mawhphurhna;tlaivarpui chu khawtlang
mawhphurhna;mitthi puala thil khawn chu nulate mawhphurhna a ni.
Chang 31 - HLAMZUIH
Nausen thla thum (Ni sawmkua) hnuai lam thi chu 'Hlamzuih' a ni. Hlamzuih thi chu mitthi
pangngai anga khawtlang buaipui a ni lo.
Chang 32 - THLAN|HUT
Khualkhuaa mi an thihin, a thihnaa awm ve ngei tur lainaten an hriat a, an awm ve theih
loh avanga, mitthi pual awmni an kham chu, Thlanthu a ni. An thlanthut chuan chhungkhat leh thenrual tha
ten lenpuiin an ral thin.
Chang 33 - MISUAL BIK CHUNGCHANGA KHAWTLANG RORELTUTE
MAWHPHURHNA
Khaw huam chhungah, ruk ruk vangte, zu ruih vangte leh thil tha lo dang tih vangtea
khawtlang hriat thama mizual leh hnawksak bikte chu Roreltuten an chungthu an relsak thei.
Chang 34 - KHAWTLANG MAWHPHURHNA KAWNG DANGTE
A hnuaia sawi angte hi khuaa mi chengte mawhphurhna a ni :
1) Mibo zawn leh tuitla ruang zawn : Khuaa mi tupawh chin hriatlohva a bovin emaw, tuitla zawn
ngai a awmin emaw khawtlangin zawn tur a ni. Mi bo chu ni sarih(7) thleng an zawng thin.
2) Kangmei chhuak : Kangmei chhuak a awm chuan khuaa mi chengten a rang thei ang berin thelh
tur a ni. Kangmei tichhuaktu chu chang 153-a Kangmei thu angin hrem tur a ni.
3) Lui humhalh : Mahni ram chhunga lui humhalh thuah chuan khawtlang Roreltuten mawh an phur a
ni. Khuaa mi chengten an ram chhunga luite chu neitu chan changin an humhalh thin.
4) Ram theikung humhalh : Ramhnuaia thing leh hrui, a rah leh a zik, a hnah ei chi reng reng, a kung
kih leh a hrui chhah hi tih loh tur as ni. Hemi dan bawhchhia chu a thu awmdan azirin Roreltuin a awm
tawkin a hrem thei.
5) Vantlang thil venhim : Khuaa vantlang thil reng reng venhim chu khawtlang mawhphurhna a ni.
Chutiang tichhia chu a thu a zirin Khawtlang Roreltuten an chawitir thei.
6) In sak leh a bul vel : Khuaa mi cheng tu pawhin in a sak dawn chuan khawtlang roreltute a hriattir
hmasa tur a ni. In sakna tur hmun chu an sak hmain Khawtlang Roreltutren an endik hmasa tur a ni a, an
phal angin an sa tur a ni. Khawtlang tana hnawksak zawngin tuman in an sa tur a ni lo. Thu awih lo chu
Roreltuin a awm tawkin a hrem thei.
7) Ek in, ran in, buh in : Chhungkaw tinin anmahni ram chhungah mahni pualin ek in te,ran in te, buh
in te an sa thei. Amaherawhchu, thenawmte leh vantlang tana hnawksak a nih chuan Khawtlang Roreltuten
an thiahtirin an sawntir thei. Hemi zawm lo chu a thu azirin Roreltuin a awm tawkin a hrem thei.
8) Chhan ngai chhan leh tanpui ngai tanpui : Mi tupawh, rikrum thil vang emaw, mihring vang
emaw, ramsa leh ran kawlh vang emaw engvang pawha chhan ngaia a awm chuan a hria apiangin chhan
nghal tur a ni a, tanpui a ngaih ang anga tanpui tur a ni. Chutiang bawkin, mahni nupui/pasal lakah emaw,
fate laskah emaw nu leh pate lakah emaw unaute lakah emaw,engvang pawha miin chhan a ngaih chuan,a
hria apiangin chhan nghal tur a ni a, tanpui a ngaih ang anga tanpui tur a ni. Chhan ngai chhan leh tanpui ngai
tanpui hi Mizo hnam nunphung a ni. Chhan tumna avanga thil tihchhiat emaw, a mihring ngei chunga kutthlak
emaw chuan lei a kuai lo.
9) Ensan : Hman laiin khawtlangah mi hnawksak leh kawhmawh bawl bikte chu, an in leh lovah
chuangkai lovin an ensan thin. Thih thua thlan inlaihsak duh loh thleng thlenga ensan erawh chu an awm ngai
lo.
Chang 35 - THIAN MAN
Mipa tan thian chi hnih siam theih a ni a, 'In lam thian' leh 'Ram lam thian' (Heta thian tih
hi Inneihnaa thian hi a ni lo).
1) In lam thian: Sechhun/Khuangchawi chuan, ran talh nikhuaah a In lam thian chu a sa chanpual a
pe thin; ranpuiah chuan, a lung leh a kal pakhat a ni thin. Chu chu 'In lam thian' man a ni..
2) Ram lam thian : Ramvak mi chuan sa a awhin emaw, a kahin emaw, a thian chu 'Thian Sabeng'
a pe thin. Chu chu 'Ram lam thian' man a ni. Thian man hi hmeichhia chuan, Vawkpa sut nghak talh hian a
thian hnenah a khabe phawh hlawk leh a hmuiner a pe thin. Chu chu 'In sahmui' an ti a, 'Thian sa kha' an ti
bawk. Hetiang thian insiam hi nghet hle mahsela, chhunzawm theih loh hun a lo awm chuan ban theih a ni a,
ban man sawi a ni ngai lo.
SERMON : PATHIAN HNAIH
(Jakoba 4:7-8, Sam 73:28)
Jakoba 4:7&8 : Chutichuan Pathian thu thuin awm rawh u; amaherawhchu Diabola dodal rawh u, tichuan a tlan bosan ang che u. Pathian hnaih rawh u, tichuan anin a hnaih ang che u. Mi sualte u, in kutte silfai rawh u; rilru bulbal nei lote u, in thinlung tithianghlim rawh u.
Sam 73:28 : Kei atan erawh zawng Pathian hnaih hi a \ha a ni: Lalpa Pathian chu ka inhumhimnaah ka hmang a, i hnathawh zawng zawng thu chu ka hril theih nan.
THUHMAHRUAI : Ka rilruah hian Pathian thu chi hrang hrang hi a tam ve khawp mai a. Hun engemaw lai a\ang tawh khan Pathian hmangaihna chungchang phei hi chu a lian em em reng a ni. Mahse, sawi tuma ka in tintuah apiang hian thudang hi a lo lut leh \hin. Chuvangin a remlo aniang e ka ti mai \hin a ni. Tun \umah pawh hian sawi ka tum khawp mai a, amaherawhchu ka inbuatsaih dawn vel khan tuna ka thupui hman tak, 'Pathian hnaih' tih hi rilruah a lian leh ta zawk tlat si a. Ka inbuatsaih leh ta zawk a ni. Mahse, hmanzan khan kan Kohhranah Rev.Remmawia, kan khua a\anga Minister kan neih khan he thupui hmang hian a rawn sawi ta si a, ka thlak leh zawk dawn man le aw ka ti hmana, ngun taka ka ngaihtuah hnuin, kan ringtu dinhmun leh heti laia |halai rualte mamawh em em hi Pathianin min lo pe zawk a ni ang e tiin theihtawpin ka inbuatsaih leh ta zawk a ni.
1. PATHIAN HNAIH AWMZIA : Hnaih tih hi a sawifiah leh hranpa ngai loin a awmzia kan hre vekin ka ring a, mizo \awnga a tlukpui \awngkam ni a lang te chu, bul ah, kiang ah tih te nen hian a in ang mai awm e. Chu chuan inpekna, inhlanna, engkim ti thei tura rinna nghet leh theih ang tawka thawk ve tura huaisenna a keng tel a ni.
Hmanlai Mizote khawsak phungah Khawtlang in awpnaa roreltu Lal an awm \hin a. Veng laili lai, hmun lailumah an cheng tlangpui a ni. Lal te chuan anmahni pui turin Upate a nei \hin. Chung Upate chu Lal puitu, a \ul hun apianga Lal bula awm tur leh Lalin a mamawh apianga a kianga ding a rorelpui tur an nih avangin in pawh Lal in hnaihah, koh leh lam awlsam turin an cheng ve \hin.
Chutiang chuan Pathian hnaih kan tih chuan, Pathian bula awm reng, a mah hnaih tu, Pathianin a mamawh leh a \ul hun apianga a tana ding tur kan ni tihna a ni. Kan theih leh phak ang tawka Pathian rawng kan bawlna te, hun harsa leh dinhmun khirh takah pawh rinawm leh chel taka Pathian kan rin tlatna te, Engpawh huam a a hnung zui tura huaisen taka kan inpekna te hi Pathian hnaih chu a ni kan ti thei awm e.
ENGVANGINNGE PATHIAN KAN HNAIH ANG : Mihring damchhung kum hi kum 70, chakna avanga kum 80 ni theiin Bible in min hrilh a. Chumi hun chhungah chuan kum 14-40 inkar hi K|P member kan ni thei. He hun hi mihring damchhunga kan chak lai, \hat lai, kan vanglai a ni.
Mahni tawkah thil engkim ti turin kan rilruin a zuam a, kan taksain a huam bawk a. kan ti thei mai zel a ni. Kan theihna a sang a, mahni inrintawkna pawh kan ngah \hin hle. Chu chuan \halaite hi, Pathian pawh mamawh lo leh mahni a engkim ti ve thei mai ah min inngaihtir deuh \hin niin a lang a ni. Mahni in rin tawkna leh thil ti thei ve a inngaihna rilru hi a \ha lutuk. Mahse, Engkim kan tih theihna ber erawh Pathian a ni tih theihnghilh lo ang u. Pathian tello chuan engmah kan ni lo.
Kan \hat lai, kan chak lai, kan vanglai tak pawh hian kan chungah harsatna, chhiatna te pawh hi kan tawk ve thei reng a ni tih hi hre reng ang u. Chaklohna leh harsatnate chu kan chunga thleng turah kan dah phal lova, thihna ngat phei chu tlema upa lam te tawh turah kan ngai deuh tlat \hin. Amaherawhchu Pathian hian engkim hi kan ta tur, kan chunga thleng tur a nih zia min lo hrilh reng si a. Chutianga kan chungah harsatna a lo thlen chang chuan Pathian lo chu belh tur leh rin tlak kan hrelo a ni lawm ni?
Mihring ropuina, Pathian an puia siam kan nihna hi kan chhuan em em rualin, Matthaia ziakah chuan mihring dinhmun hetiang hian chiang takin a sawi a Khawvel mihring piang chhuak tawh zinga fing bera Bible in a sawi, Israelte lal ropui Solomona meuh pawh a ropuina zawng zawnga a inthuam pawhin tuktin par pakhat tluka chei pawh a nilo. He khawvel thilte, sum leh pai, lei rohlu leh mihringte ah hian kan nun innghahna tlak hi a awmlo. Pathian chauh hi innghahna tlak, kan tluk luhna tur chu a ni.
Tin, kan Bible chang chhiar tak, Sam 73:28 hmalam chiah kha han en ila, nangmah hlata awm te chu an boral dawn si a tih kan hmu a. He boralna hi tuna kan thihna hi a ni mai lo deuh turah ngai ila, Joela ten Engkimtitheia laka boralna an tih, Thessalonika lehkhathawna kan hmuh, Lal Isua lokal hnu a boralna lo thleng tur, Chatuana boralna kha a ni. Kumkhuaa hremna kan hmachhawnna tur chu.
Chuvangin, tunah hian kan taksa hi chak \ha viauin engkim ti theiin induh tawk viau mah ila, kan chungah engpawh a thleng thei tih hriain leh chatuan atana kan boral lohna turin, rintlak leh belh tlak Pathian hi kan hnaih tur a ni. Isaia chuan "Thima lenga, eng reng reng nei lova chuan, Lalpa hming chu ring sela, a Pathian chungah innghat rawh se a lo ti a, Keini nu pum chhung a\anga sual saa piang, khawvel chhe tak hnuaia thim a lengte tan chuan Pathian hnaih mai hi kan tihtur pawimawh tak a lo ni.
PATHIAN HNAIH TUTE NUN DAN TUR : Hetiang hi mihring dinhmun, nihna leh ringtu tihtur a ni tih hre reng \hin mah ila khawvelah hian Pathian hnaih hi harsa kan tih pawl a ni awm mang e aw ka ti. Chutianga ka ngaihtuah chang chuan tinge Pathian pawh hian hetiang khera mihring hi min siam, duhthlan ngai leh chu kan duh zawk kawng zawh tura zalenna min pek kher hi a ngai em ni ka ti rum rum.
Amah tihlima pawl turin fel saah min siam mai awm ka ti a ni. Amaherawhchu chutiang ringawt chu a lo ni hauh silo. A duh duha a tihtur leh \ha a tih ang anga nung turin mihringte hi min siam se Van indonaa Setana tlawm khan awmzia a neilo ang a, thiamloh chantir theih a ni lovang. Mihringte pawh chuti chuan i ti a tiin Pathian chu dem a ni ang. Chuvangin, tuna kan awmdanah hian mihringte hi kan pawimawh ta em em a, Setana hian min hneh hi a tumruh ve em em mai a ni. Theihtawpin, keimahnia beih kan nawmna lai ber hmangin Setana chuan \an a la ve ta chat chat reng a ni. Amaherawhchu Pathian hian min hmangaih na a nasat em avangin engtiang pawhin nungin amah chu hlat \hin mah ila amah kan hnaih leh theihna tur hian kawng hrang hrang min siam sak zel \hin. Chu kawng zawh duh lova, Pathian hlatsan \hin tute nun chu a rapthlak em em a ni.
Bible a kan hmuh Pathian kalsan tumtu leh Pathianin a kalsan takte dinhmun hi han thlir lawk ila.
1. Jona : Pathianin Ninevi khawpuia Chanchin \ha hril turin a tir tih kan hria, Jona chuan a lo duh reng renglo. Ninevi mite kha an hmelmate, anmahni tiduhdah \hintute an ni miau a Jona tan chuan Pathian hremna kha tuar zawk se a tih kha ngaihdan dik tak ni pawhin a lang. Mahse, Pathian chuan mi zawng zawng a hmangaih a, an insiam\hatna turin hun a pe vek a ni. Jona pawh chuan Pathian chu kal bosan tum \alh mahsela harsatna leh hrehawmna, tuarna hmangin a ko lui \alh a nih kha. A chuanna lawng thlipuiin a sawi a, mangang takin an awm a, chutah Nghapui kawchhungah ni 3 leh zan 3 hrehawm takin a awm zui a ni. A tawpah chuan Pathian chu a pan lo theilo.
2. Lal Saula : Pathian mi ruat, Pathian hriak thih a Judate chunga roreltu, Lal ropui tak a ni a, Mahse, hun a kal a amah leh a mah a in ngai ropuiin, Pathian thupek angin thil a ti duh lova, \ha a tih angin a hneh takte ram a mi Pathian hnena hlan turin an ramah a hawna, ama thuin inthawina a lo hlan ve ngawt mai ani. A chungah Pathian a lungawilova, a hawisan ta a nih kha. Ti chuan dam chhungin, hrehawm reng rengin hun a hmang a, hlauthawng reng rengin a awm ta. A makpa Davida ngei pawh ring lovin, thah a tum reng a, a hun tawp lamah phei chuan a rilru hah leh mangangin aienthiamte, dawithiamte ruaiin Samuela thla a kohchhuah tira, rilru buaiin a hun a hmangral ta a ni.
Kan nun hi han inenfiah ve teh ang u. Pathian hi hnaih loin kan lo kalsan ve reng em? A duhloh zawng tiin min hruailohna lam kawngahte hian kan lokal reng lo maw? Chutiang a nih chuan Jona leh Saula te ang khan hrehawmna leh natna, lungngaihna hi kan chungah a thleng ve thei reng a sin. Hemi khawvela kan tuar chu nep tak a ni ang. Kan Pathian hi hmangaih Pathian a nih rualin kan thiltih ang zela lawmman min petu tur Pathian a ni. Luka 12:5 ah chuan "A tihhlum hnu pawha Gehenaa paih theihna thuneia chu hlau rawh u" tih kan hmu.
Hlauh avanga Pathian hi hnaih tur erawh kan ni ringawt silo. Kan sawi tak ang khan hmangaihnaa khat, khawngaihna leh lainatna thinlung pu mi a ni si a. Amah hnaiha pan tu te a hnar ngailo. Chutih a hnekin kan tan hian lawmman \ha tak min hnutchhiah zawk a ni. Sam ziakah chuan, "Mi fel tan chuan lawmman a lo awm tak tak a; Leiah hian roreltu Pathian a lo awm tak tak a nih hi" tih kan hmu a, chu lawmman chu Pathian hnaiha ama tana inpe te tan a ruat a ni.
Khawvelah hian engmah hi neih hlen tur leh kumkhuaa kawl tur kan neilo. Kan nunna ngei pawh hi kan ta a nilo a, a siamtu Pathian hnenah a la kir leh dawn. Chuvangin kan duh ang leh nuam kan tih ang anga tal mai mai tur hi kan nilo. A petu Pathian hnaihin a duhzawng anga awm reng tur zawk kan ni.
Hmannni a Pastor Remmawia thusawi kha ka hre reng mai. Pathian malsawmna dawngin Compensation tam tham tak in khuaah a lut a heng hi mahni duhdan leh nuam tih ang zawng zawnga hmangral tur kan nilo, a petu Pathian ropuina atan i hmang ang u a tih kha. Dik ka ti khawp mai. Kan khawtlanga sum lo lut \euh hi Pathianin kan chan tura a ruat a ni ta sa sa, hetianga min vurtu Pathian ropuina atan hian hmang let ila a va ropui dawn em!
Mahni chanchin han sawi lawk ila. \ha leh fel intih vang lam leh chapona lam nilovin. Keichuan, kut zung\ang pakhat hlutna pawh nangni ai chuan ka hria a, pate hlutzia pawh ka hrechiang sawt viauin ka hria. Chutiang dinhmun a\ang chuan Pathian hnaih hlawk zia hi ka chhar chhuak a, mihringte engmahlo mai kan nihzia ka hre chiang em em a ni.
Keini chu chutiang kan nilo. Fuke kim biaiin nu leh pa thlazar hnuaiah duh duh eia in theiin kan awm a ni. Heng ringawt pawh hi a hlutzia chhut ila, engvanginnge Pathian hi kan hnaih theihloh anga, a hnenah hian kan intukluh theihloh ang?
|henkhat ten ka theihtak emaw ti a khawvel ka chen e ti a, Pathian duhloh zawng ti a sual kawng kan zawh tlat \hin hi chu kan in enfiah a va hun ta em! Pathian duh ang zawng hian khawvel hi a chen ve theih lutuk a sin. Kan Pathian thu pawhin chu chu a phal em em.
|halai thaza rual, a chak tawk lek kan la ni a nun chen pawh hi ka hrethiam viau. Amaherawhchu, Pathian duhloh zawng, zu leh ruihhlo, nulat tlangval nawmchenna ringawt hi khawvel chenna leh nun hlimna a nilo tih hria ila, K|P, Kohhran huangchhungah Pathian duhdanin hlim takin kan nun hi kan chen ve thei a ni. Chu chu Pathian hnaihtu te tihtur a ni. Chutianga kan nun kan fimkhura kan uluk phawt chuan kan lawmman tur hi Pathianin a dah sa reng a ni.
Tunah chuan eng lawmman nge kan dawn ang tih la hre theilo mah ila Lal Isua ngeiin Matthaia 5:12 ah khan, 'Vanah in lawmman a awm hnem si a' tiin a sawi a. Lawmman tam tak, \ha tak hi chu kan tan a buatsaih a ni. Tin, sam 73 ah khan Pathian a hnaih a, inhumhimnan a hmang a ni tih kan hmu. Chutiang chuan, Pathian kan hnaih avang hian he khawvelah pawh hian ham \hatna tam tak kan hmu. Ringlo mite, Pathian hlatsantute buaina tam takah kan buai ve lo a, hlauthawng leh hrehawm, nun ning reng renga hun an hman laiin Pathian hnaiha bel tlat tute chuan hlimna leh lawmna tam tak an hmu a, nun hi lungawithlak an ti a, hahdam taka hringnun chhiarin Pathian chu inhumhimnan an hmang \hin a ni.
Sam ziaktu chuan heti hian a sawi a, 'Mangan ni chuan a bukteah mi dah ru dawn si a. A humhimna puaninah chuan mi thukru ang a; lungpui chungah mi hlangkai ang' tiin.
Fak hla siamtu chuan, Vanah lawmman ka tan a awm a lo ti a. Pathian hnaiha amah ring tlat tute chu Pathian hian kawng engkimah a ngaihtuah a, vanah lawmman min siamsak mai bakah hian, leiah pawh min hruaiin min hualhim a, chu chu a thlamuanpui tham em em a, leia kan lawmman hlu tak pawh a ni.
Chumi tichiang em em tu chu Rom 8:28 thu, Pathian hmangaihtu, amaha ruat anga a kohva te tan chuan, an \hatna turin engkim a thawhsak hlawm \hin. tih hi a ni. Ringtu, Pathian hnaiha bel tlattu chuan a chunga thil thleng apiang lungawi tak leh lawm takin Pathian ruat a ni tih hriain a thla a muang a, a nun a hlim \hin. Hei ringawt pawh hi a hlu tawk viau a, Pathian hnaih tichakawmtu a tling a ni.
Awle, a tawp ber atan chuan kan chenna khawvel hman mek leh a chhunga thil awm te hrechiangtu te vek kan ni. An sawi \hin a, kan khawvel chhiat tawh zia leh sualin thil a tih theih tawh zia. A dik pawh a dik reng a. Chutiang khawvelah chuan kan cheng a ni a, kan mit leh benga kan hriat, Pathian laka min ti hla theitu leh sualkawng min zawhtir theitu tam tak hmachhawn tur kan nei. Chungte avang chuan ringtute hi kan \an a ngai nasa em em a ni. Pathian lo chu beisei tur a awmloh zia leh kan thih hnu thleng pawh a nghawng nei tur a nih avng hian kan theih tawka Pathian hnaih turin i bei ang u.
ARTICLE : KA LUNGAWI ZEL ANG
Eng vang nge? Tunlaiah mahni intih hlum leh mi dangte nunna chhahsak(tualthah) a hluar in, lungphu chawl a thih thut thutna a tam em em a. Kan ram ti a kan sawi kan chhuan ve em em leh kan thlakhlelh ve ngawih ngawih. ‘Kan zotlang ram nuam hi chhawrpial run i iang e’ ti a hla ah nen lam a kan lo chawi ve \hin Zoram lah chu a zual zawpui vailen hlo tih ang mai kumtin chhiatna chi hrang hrang a tam telh telh a maw tih mai tur a ni. Kan chhuan em em kan zo nun mawi chi hrang hrangte lah chu khutah awmin kan kalsan zel bawk.
Pathian hian min ensan ta mai a maw tih turin sualna lah chu a pung tulh tulh a. Thil sual ni a kan hriat, kut tling lova sum lakluh na te leh khawvel nawmchenna hrang hranga tlan te lah Pathian hian eng ah mah a ngai lo emaw tih turin mi \henkhat te awh hial khawpin hun an hmang si. A nei lo te an beh tlawk tlawk lai in a nei sa te pek belh zel an ni a; Mi chak leh thiltitheite khawvel leh a thei a piang te in chhek arbawmna khawvel a\anga engmah ni lovin ka lungawi zel ang tih chu eng vang nge tih loh chi a ni dawn em ni?
Mahse, khawvela kan lo pian chhuah a \anga kan thihni thleng hian kan duh leh kan zawn ber chu lungawina hi a ni si. Thil eng pawh ti dawn ila kan lungawina leh hlimna tura kan tih vek a ni a, kan duh loh leh tum loh ang a thil a kal chuan kan lungawi lovin kan thinrim mai \hin. Chu chu khawvel a kan awm chhunga kan nun dan leh khawsak phung a ni.
Chuvangin, mitin te hian kan theih leh phak ang tawk zelin lungawina kan zawng a, kan zia leh chenna leilungte leh chhan hrang hrang avang te in kan lungawina pawh a in ang kher lo. A chang in thil ho te ah kan lungawi laiin, a chang chuan thil ho te ah pawh kan lungawilo em em \hin.
Chutianga lungawina zawng tute zingah chuan kawng dik zawh a zawng hmu ta an awm a. Zawng hmu kher lo pawh an awm tho a ni. Han en mai chuan tunge zawng hmu a tunge hmu lo tih erawhchu hriat a har deuh awm e. A chhan chu, lungawinaah hian a tak leh a lem a awm ve tlat a ni.
Lungawina dik takah chuan, a hrehawm emaw, a nuam emaw, harsa emaw, awlsam pawh ni se; a chunga thil thleng zawng zawng chu a tana ruat rengah ngaiin a lungawi em em zel a: a lem erawh chu, a nunah tluang taka a kal lai leh harsatnain a tlakbuak loh lai, nun kawng nuam tak a zawh laiin chuan a lungawi em em a, harsatna leh buaina, manganna te’n a chim lai erawhin lungawina tur reng a hmu lova. Mawhpuh tur dap in dem tur a zawng ruai \hin.
Hetianga lungawina dik hmu theilote nun hi a rapthlakin a awhawm loh hle \hin. Kan sawi tak ang a an lungawina khawvela an chen laia an nun a awhawm teh reng nen harsatna leh buaina an tawh a lungawilohna khawvela an chen hnuah chuan an tan engkim hi a harsa vek tawh a, khawvel pawh hi engmah lo mai niin; an hmalam chu a thim hle. A tawpah phei chuan mahni intihhlum na hial pawhin hringnun an khar \hin. Chutih laiin, lungawina dik hmu tute erawh chu an tawh leh an tawn a piangah an tana ruat renga ngaia an lungawi tlat avangin huai tak leh chhel takin nun an hmanga a tawpah chuan hlawhtlinna ropui tak an chang nge nge \hin. Khawvela mi vannei ber an va ni tehlul em!
Amaherawhchu, lungawina dik hmu tura an beih nasat zia leh an tawrh nasat zia te, an thil chan tam zia leh an kalsan tak zawng zawngte harsat tur zia engmah hriatpui lo chuan he nun hi duh ve ngawt chi a ni lo. Mi zawng zawng hmuhsit leh endawngte, an nuihzat leh deusawh te pawh telin, hrehawmna, harsatna leh manganna. Aaa..khawvela a chhia zawng zawng hi phurh in huam a ngai a sin! Chung mite chu anni engkima lungawi zel mi te chu.
Chuti taka lungawi chu engvangnge an nih bik le? A chhanna chu tawi te ISUA KRISTA hi a lo ni. An nunah Isua chu a pawimawh bera thil dang engmahin hmun a luah thei lo. An tih leh an tawh a piang Isua nen tiin hringnun an chhiar a. Chutianga Lal Isua bakin hmun a chan miau loh avang chuan eng pawh thleng se lungawilohna tur a lo awm lo a ni.
Lal Isua neitute nunah chuan engpawh thleng se lungawilohna tur a awm lo. Khawvela rapthlak ber leh kan chunga thlenga kan duh miah loh thihna ngei pawh hi Lal Isua neitute tan chuan Nunna bul a lo ni reng si. Hrehawmna, manganna, harsatna leh buaina hrang hrangte tuar in awm \hin mah se la chung thil zawng zawnga an aia lo tuar saktu Isua an nei tlat a lungawilohna chhan tur a awm thlawt lo.
Kan thu tawpna atan leh kan hriatreng atana ka duh chu he hla chang tawp ber hi a ni.
Mi rethei kalsan, mi lungngai ka ni lo,
Ka thlaphang ngai lo, vanin ka pan;
Khualzin mai ka ni, khawpui chu pan zelin
Ka thlir lallukhum, chatuan in mawi nen.
Khawvelah hian retheiin, harsatna leh buaina hrang hrang te’n min chim mah se la, Lal Isua nei tu te chuan; kan tana buatsaih vanram nuam tak kan chang dawn a, rorel na hmaa kan din huna Pa hmangaihna ang chhunga kan chawlh hunah chuan kan lawmman Nunna Lallukhum chu kan chang ngei dawn a ni tih hre rengin kan tih leh kan tawh a piangah lungawi zel ila, He lei hi chu kan khualzinna ram mai a ni tih hre rengin, kan hmaa lawmman awm chu thlir tlat ang u.
SERMON : KRISTA TANA DANGLAM NGAM
(Rom 12 : 1-2)
THUHMAHRUAI : Kum 2014 K|P General Conference, Khawzawla neihah khan thupui 6 lutin chung zingah chuan he chang tlawhchhan hian 'Krista tana danglam ngam' tih hi a tel ve a. Thupui hrang hrangte rawt a nih chhan sawifiah a nih hnuah sawi zui a ni a. Krista tana danglam ngam hi mi 2 velin an sawia, chutah chuan rawtna dang sawi zui miah lo khan lungrual takin he thu hi kum 2015-2016 kumpuan thupui atan kan pawm tlang em em a ni. Chuta ka rilrua lo lang nghal chu, 'He thu hi mizoram ringtute, \halaite hian kan lo va mamawh awm em em ve aw! Krista tana danglam hi a lo va \ul ta awm ve' tih hi a ni.
Ka rilruah a awm char char renga. Pathian thu dangte han lang ve bawk \hin mahse tunhnai chho a\ang khan thildang ngaihtuah thei lovin, ka rilruah a rawn awm char char mai a. Ka sermon chan hun turte kan ngaihtuaha, Kumpuan thupui kaihhruaina pawh a lo thleng tawh anga, ka inbuatsaihna zawng zawng hi a rawn sawi si chuan a ho awm mang e ka ti rilru renga. Chutah K|P Rorel Inkhawmah kan Branch aiawha palai Nl.HD.Lalnunmawii hnenah rang deuhin ka lam nghala kan bih thuak thuaka, ka inbuatsaih ve \henkhat chu a lo sawi tel ngeia. Mahse, ka rilruah thildang a awm theihloh avang leh, he thu hi kan mamawh a ka hriat ve miau avangin thupui sawi hawnna a ni pah mai lawm tiin, kawng dang deuh hleka sawi kan tum a ni.
Tunlai khawvel kan hriaa, finna leh thiamna sang chho zelah hmasawnnain mitin mai min nuai nasa em em a, Kristian, Lal Isua ringtute pawh min ban biklo. Chutiang khawvelah chuan miten hmasawnna kawng an zawha an ke pen ruala pen ve thei tura kan in buatsaih a ngaia. Mahse, heng hmasawnna hian kan rinna kawngah thil thalo tam tak a ken tel ve miau si avangin leh kan chenna khawvel mila hlawk taka rawngbawl tur chuan chu hmasawnna nun chu kan dai thiam a ngaih ve miau si avangin zaninah hian he thu hi kan thlang a ni. Pathian remruat a nih ka ringa. Kan sawi thiamlo a nih pawhin Pathian thu a ni tih hriaa kan hlawkpui \heuh ka beisei a ni.
1. A AWMZIA : Danglam han tih hian amah chauh pawh hian a fiah viauin ka hriaa, a aia fiaha sawi dan tur pawh ka hre chuanglo. Kan rilruah pawh ti ngawt pawh hian a chiangin ka ring. he thu a\anga mizo \awnga a tlukpui nia ka hriat ber chu, hrang tih leh in anglo tih te hi a ni. Tichuan Krista tana danglam chu 'Ringtu kan nih vanga khawvel mite anglo a nun kan hmana, Lal Isua duhzawng chauh kan tih leh, miten min rawn en a, min teh min teh pawha, Isua hnungzuitu kan nihna kawnga sawisel kailo kan nihna hi ti ila a dik tho awm e. Kan pathian thuin an zing ata chhuak ula a hrangin awm rawh u a tih hi Krista tana danglamna chu a ni.
Rom hrilhfiahna, Rev.Lalsawma ziakah chuan helai changa he khawvel dan ang hian awm suh ula tiha khawvel dan tih lai hi, 'Khawvel nun \awmpui a ni a ti a (chu chu khawvel mite tih anga piang ti ve thei mai zel ringtute). Tin, kan thupuia danglam tih hi tihdanglam(Transform) a ni a. Chu chu dik si, nghet leh tlo a ni tiin a sawi a. Tichuan, Khawvel dan, a hun leh a hmun a zira danglam zung zungna nunhlui chu Isua Krista avangin nun kawng dik lam nghet leh tlo chu a lo zawh ta a ni. Kan nun pumpui Pathian tana kan hlana nitin Pathian tana kan din rengna hi a ni Krista tana danglamna chu. Tirhkoh Paula chuan nitin ka thi \hin tiin a lo sawia, kan nitin nunah hian sual thihsan tur a awm reng a, chumi kan thihsanna nun chu a ni
Tin, kumin kan kumpuan thupuiah khan a buatsaihtu, Rev.C.Lalsangliana chuan heti hian a ziaka, 'Krista tana danglam ngam nun chu - nihtur ang nih leh lan chhuahtir ngam, nun pui ngam sawina a ni tiin.
Chuti a nih chuan heti zawng pawh hian Krista tana danglam ngam chu kan sawi thei awm e. Nitin sual thih sana thil\ha tih. Tihloh tur tilo ringawt lo va tihtur tih tiin. Rev.Vanlalzuata chuan, 'Ringtu nun chu tihloh tur tihloh rikngawt a ni lova, tihtur tih a ngai a ni a ti. Chumi awmzia chu, Kan nitin nunah hian Krista avanga nitin kan thiha, tihloh tur, entirnan, zu in te ti lo mah ila, Krista avang veka kan nun theihna turin tihtur, heng inkhawm te leh thildang tam tak kan tih a ngai ani. Isua Krista avanga chan huam leh tuar huam kan nihna te, lakluh ngai kan lakluh theihna te hi Krista tana danglamna chu a ni.
K|P te kan thupui innghah nana kan hman,Ephesi 2:10 ah chuan, 'Thil \ha ti atan, Krista Isuaah chuan siama awmin ama kutchhuak kan ni si a. chu thil \ha tih chu kan awmna turin Pathianin a buatsaih lawk a ni' tih kan hmu. Chu chu Krista tana danglam te nun dan tur a ni. Tichuan thil \ha tih chu Krista chanchin \ha puan darh hi a lo ni. Chu tah chuan ringlo mite hnena kan thu hril leh Pathian thu kan puanchhuah mai piah lamah kan nitin nuna Krista ringtu kan nihna kan lan tir hi chanchin \ha puandarh chu a lo ni. Kan Pathian thuin rinna chu thiltih tello chuan a thi a ni a lo tih angin, Kan nitin nunah hian thil\ha tih tur, nunpui tur kan nei reng a ni Krista tana danglam na ah hian.
Chutianga kan nuna Krista tana kan danglamna tur chu tam tak a awm. Amaherawhchu kumpuan thupui kaihhruainaah khan a sawi tho a. Kan la zir dawn tho avangin a mal te te ang chuan tun \umah hi chuan sawi lovin heti zawng hian sawi dawn ta ila:
1) Khawvel laka atna leh Kristaa finna : Tunlai khawvel kan hria. Hmasawnnain thil hrang hrang a rawn kenga. Chutiang karah chuan tunlai nih duhna a lo awm a. |hing nih kan hlau a. Hmasawnna in min kal kan ang tih kan hlau \hin. A dik pawha dik a ni. Tunlai khawvel mila rawngbawlna te hi kan kalpui loh va, keimahni duh ang leh tum dan ngawr ngawra rawng kan bawl ve \hin hian sawt lohna leh hlawk lohna tam tak a nei ve a. Tunlai mite rilru \awmpui chunga rawngbawlna kan kalpui thiam chuan kan rawngbawlna pawh hi a nung zawkin a rinawm a ni.
Sum leh pai te hi mihring kan nih chhung chuan mamawh loh lai kan nei dawn lo. kan nitin khawsakna leh nun khawchhuahna tur chuan sum hi kan mamawh bawk chu a ni. Amaherawhchu, chu sum chu kan hmuh dan hi Pathian thu nen a inmil em? Pathian lawm tlak a ni em tih te kan ngaihtuah hmasa phawt tur a ni. Khawvel thlirna a\ang chuan sum neih hrim hrim kha a hlu em em. awlsam leh hlawk taka sum hmuh te hi kan duh \hin. Vawi leh khata hausak thut te hi kan duhthusam a ni fo. Chutianga chance pawh chu kan zawng \hin a ni ti ru? Mahse Krista neitu dik tak chuan hetianga diklo taka sum hmuhna tur a neih pawhin khawvel mite ngaiha at pawh huamin a hnawl ngam \hin. Naktuk maiah Kohhran pawhin rammut a buatsaih leh dawn. |henkhat chu harsa ve tak tak. hnathawh \ul em em te pawh kan ni ang. Lo lut ta ila, mi \henkhat chuan an harsat tehreng nen, a \ullo e tiin a min ti viau mai thei. Krista avang chuan khawvel hi kan at san ngam tur a ni
Tin, |halaite zingah Internet, social network leh thil dang tam tak a hluar em em, a khawih ve ngailo te leh hmang thiamlo chu nuihzat a, hmuhsit awm riau a ngaiin, a riau a hria pawh kan awm ang. Mahse, Lal Isua kan hnaihna daltu a nih chuan a nih kha pawiti lovin khawihloh ngam mai tur. Hmanni khan kan Branch Asst.Leader Pu Ruata khan, Bible chhiar vel a tihbuai avanga FB pawh a khawi vak tawhloh thu a sawi a. Chutiang chuan min ti chhetu a kan hriat chu khawi ve loh mai tur. A..a hriat pawh hriatloh tawp mai tur. A tihdan, a kawng zawng \alh lo ang u. Krista vang chuan khawvel lakah hian a ngam ang u. Tunlai hmasawnna leh changkanna hrang hrangte hian Krista min hlatsan tir ai chuan khawvel lakah hian mi a nih i ngam ang u.
Kristian hmasa te nun kha ka ngaihtuah fo \hin. Hrehawm leh rapthlak tak taka nghaisak tuarin. An nunna hial pawh laksak \hin an ni. Thingzaina a zaibun te, chemte a hleh ral te leh halhlum te an ni a. A chhan chu Isua Krista an phat duhloh vang chauh a ni.Khawvel mite tan kha chuan an lo va han a dawn tak em aw! Sadhu Sundar Singh, Hindu tlangval hmel\ha leh harsalo tak, an chhungkaw ro khawm tur kha Krista avangin engkim a neih zawng zawng a kalsan a khawvel mite mithmuhah chuan a va a dawn tak. Tirhkoh Paula ngei pawh hi. Khawvelah hian inchhuang thei hi a ni ve chiang a sin. Thiamna lamah pawh a hunlai khawvela mite ngaihsan, nihna thuah lah a hunlaia mitin inchhuan theihna Rom khua leh tui nihna nei, chutah Juda mi a la ni zui bawk. a ropui ve khat viau chuan a rinawm. Mahse, engtinnge a tih khah? 'Keini zawng Krista avangin mi a kan ni' a ti ani. A hunlai khawvel mite kha chuan a an ti viau pawhin a rinawm. Hetih hunlaia he lehkhathawn dawngtu Rom khua a mite pawh hi ka ngaihtuah \hin a. An ram Sorkarin an rin, an Pathian Isua Krista kha a thah tir si a. Rom khua a mite tan kha chuan Isua kha rin a harin, Pathiana pawm a harsa viau ang. An ngaisanglo viau pawhin a rinawm. Chutah Rom ram ropui takah, Juda te hmuhsit leh Rom mite lawm hlawh chuang silo in, nuamtawlna leh hlimna chi hrang hrang chenna hmunah an awm a ni a. Chutiang karah, Krista tana lo danglam kha chu khawvel mite tan kha chuan an a viauin ka ring \hin.
Kan ram/kan khawtlang pawh hi chutiang chu kan ni. Khawvel hmasawnnain min nuaia, sualna leh thil chi hrang hrang tam tak a lo chhuaka. Kan sawi tak ang khan sum leh pai te, changkanna thil hrang hrangte. Chutiang karah chuan ringtute chu kalsan ngai kalsanin engpawh huamin sengluh \ul chu senglut mai ila. Khawvel lakah hian i a ngam ang u. A inti piangthar ve si a mawl/a si tih hi hlawh ngam ang u.
Amaherawhchu khawvel laka kan atna chu Krista ah chuan kan finna a ni hlauh thung si. Pathian hian mihringte hi min siam chungnung em em. Kan theihna leh thiamna tak tak pho chhuak tur hian Pathian hi kan rinchhan thiam a pawimawh. Pathian ringlo tute pawhin an tih theih chu enge ka theih loh bik ang tih rilru hi pu ila a \ha lam kawngah chuan ringlo mite kal khalh turin theihtawp chhuah ang u.
Kan ramah hian ruihhlo chi hrang hrang a tam ta khawp mai. A duhtu leh ngawlvei pawh kan pung chak. Mahse a hnathawh kan hria a, mihring rilru tibuaiin ngaihtuahna fim a hman tir thei lova mi a ah min siamin. Mite hmuhsit, an nuihzat leh mi a tih an ni. chutianga khawvelin mi a min tihlohna tur chuan. Krista vangin heng thil te hi ka ti awmlo emai tih rilru pu ila, Heng ruihhlo leh a hnathawh te lakah hian inthiarfihlimin mite ngaihsan tur in i awm ngam ang u.
Kan eizawnna kawngah pawh hian. Hna hnuaihnung leh zahawmlo hi in siam lo ila, thawh hreh leh thawh duhloh neilovin, Hei hi Pathianin ka tana a ruat a nih hi ti zel ila, Taima leh rinawm taka kan thawh \alh \alh chuan kan ram, kan khawtlangah hian eizawnna tlak a tam sin. Chutih hunah chuan, ani chu a finga, a hlawhtling ta a ni tiin miten min la sawi ngei ang.
Heng kan zirnaah te hian, Pathianin finna leh theihna min pe a lawm ti chunga \an kan lak a khawvel mite aia tih\hat tum ta ila. Kan thiltih engkim maiah hian Pathian ringtu ka ni a lawm ti chunga a \ha lam hawi a kan kal thiam a pawimawh.
A chunga kan sawi tak te, zirna chungchangah te, eizawnna kawng thu ah te, ruihhlo chungchangah te hian miten ani chu Isua ringtu a nia an tih tur khawpa kan nun ngam hi Krista tana kan danglamna kawngah hian a \ul em em a ni. Chutiang chuan Lal Isua avang hian thil engkim a tih theih a ni tih hi mitin te mithmuhah tarlang \heuh ang u. Tichuan, khawvel lakah hian Krista vangin a ila, Kristaah chuan i fing zawk ang u. Chu chu Krista tana danglamna a ni.
Mahse, ti teh ang Krista tana danglam ngamlo tur hian Setana hian min bei nasa ve em em mai hi a buaithlak lai chu a ni. Pathian tluk deuh thaw a ropui leh thilti thei a ni ve miau bawk si a. A kawng lah hi an siam thiam em em bawk nen. Han en mai pawha nuam awm tak hian a lang \hin. Chutianga Krista tana kan danglam theihlohna chhan chu tawi te in han sawi ila:
1) Midangte min thlir dan tur kan ngai pawimawh : Kan sawi tak ang khan khawvel laka atna te hi Krista tana kan danglamna nun chu a ni a. Engtinnge miten min hmuh ang. chuti chuan lo ti ta ila, engtinnge min ngaih ang, min hmu \hing viau ang em? tih te hi kan rilru luahtu a ni fo. Ka incheina hi a \hing si a mi hian min nuih mai ang a tih te hi Krista tana kan danglam lohna tura Setana min beihna hmanraw \ha tak a ni \hin. Chuvangin mi min thlir dan tur ngaihtuah ringawt lovin. Keimahnin dik leh \ha nia kan hriat chu tih ngam mai tur a ni.
2) Kan rin Krista kan hrechianglo : |henkhat kan danglam theih lohna hi chu kan danglam chhan ber Krista hi kan hre chianglo hle \hin niin ka hria. Keimahni leh midangte tana danglam tur kan nilova Isua Krista tana danglam tur kan ni tih hi kan chian a pawimawh. Ani chuan suala kan tlu mai tur leh chatuana kan boral mai tur ngaingam lovin keimahni tan liau liau khawvelah a lokala. Van ropuina leh amite pawh thlahlel thei lovin kan tan a thi a ni. Chu mi tan chuan ni kan danglam ni. Nikum lam Kumpuan thupuia kan zir kha ka la hre reng mai. 'Pastor senior pakhat chu nuhovin zawhna an zawta, "Pastor, vanram kai i inring em?" an ti a. Ani chuan, "Ka hrelo le" a ti ta mai a. Nuho chuan mak an ti a. "I va ngaihtuahawm ve aw! Keini chu Isua zarah kan kai dawn tih kan hrechiang tawh a sin," an ti zui a. Pastor chuan, "Vanram kai leh kai loh lam pawh ka lo ngaihtuahlo. Lal Isua hian min hmangaih a, a thu ang zela awmin hei leh chen hi hlim taka a rawngbawlin ka zui a, ka inchhir lo mai pawh ni lovin amah zui hi ka sim thei lo. Ka tana a \hat em avang leh min hmangaih zia ka hriat hian ka thlah phal lova, ka zui zel mai dawn a ni. Vanrama min hruai leh ka zui ang a, hremhmuna min hruai a nih pawhin ka zui zel tho vang. Ani nen chuan khawiah pawh ka hlim zel ang tih ka hria a ni" tiin a chhang a. A zui Isua hi a chiang awm hle mai. Keini pawh kan danglamna tur chuan kan danglam chhan Krista hi kan hriatchian a ngai a ni.
3) Theihna kan neih ve hi kan hrelo : Nichina kan sawi tak ang khan mihringte hi Pathian hian min siam ropui em em a. Ama anpui ngeia a siam te kan ni. Keimahniah theihna sang tak mai a dah a, chu chu Setana hian kan hriat a hlau hle a ni. Kawng engkimah Pathian ringawt ringa, Pathiana innghat vek turin min duh \hin. Amaherawhchu, thil zawng zawng hi Pathian hian min tihsak vek a tum hauh lo. A chhan chu, Pathian ringawta innghah chuan keimahni hian duhdan leh tum dan kan nei ve si a, chutianga kan duh dan leh tum dan chu kan tan a \ha vek kher si lova. Pathian hian a zawng zawngin a thlen tir duhlo a ni. Chutih hunah chuan kan innghahna ngei Pathian chu kan dem ang a. Kan haw mai dawn a ni. Chuvangin Pathian hian amah ringawta innghat lovin, Amah rinchhana kan theihtawk kan tih ve theih hi a tum dan a ni. Chu chu Setana hian hre reng chungin Krista tana kan danglam theihlohna tur hian keimahnia theihna sang tak awm chu thukruin kan hriat theihlohna tur hian a bei nasa em em a ni. Tichuan, Krista tana danglam ve tur hian Pathian kan nghak tawp anga "Lalpa min \anpui rawh" tiin. Mahse keimahni lam kan chet chuan si loh chuan engmah awmzia awm dawnlo a ni. Mi pakhat \awng\ai an sawi ang deuh khan, Nula nalh tak bulah a mu a, 'Lalpa, i rawn chet vat loh chuan ka che mai dawn' tiin. Amah khan kha nu kha kalsan a tum si loh chuan engtinnge Pathian chu a hranpain a chet vak ang ni. Keini pawh kan nun a beidawng Pathian hnaih ka duh ti siin, \awng\ai te, Inkhawm te tum chuang si lo ila, zu inna hmun leh hlimhlawp bawlna hmunah te awm ila, enge awmzia awm ang.
Chutiang chuan Setana hian Krista tana danglam lo tur hian min bei nasa em em a ni. A chhan chu Setana hian min itsik em a ni. Zanina mite hi chuan kan hriat vek ka ringa Setana leh a ho te hi Chatuan boral naa kal tur an ni. Rammutnaah kan Speakerin a sawi tawh a, Setana leh ramhuai hote hian in lamletna hun remchang chu nei se an in lamlet vek ang tih a sawi kha. Chutih laiin mihringte hi chu a ring apiangte, krista avanga danglam ngam a piangte chan turin Vanram buatsaih sak kan ni a. Chu chu nizana kan thusawitu pawhin a sawi kha. Kan thih hnuah hian chu Chatuan boralna leh Vanramah chuan a khawi emaw zawk zawkah chuan kan kal vek dawn a ni. Vanram chu Krista tana danglam ngam te chan tur, an lawmman a ni. Hla siamtu chuan 'Ka Lalpa'n Vanram kawtchhuahah min au, ka thlen hma loh chu min lo nghak' tiin a lo phuah a. Lal Isua hian atana danglam ngam tur hian min duha, vanram kawtchhuahah, a hnen kan thlen hma loh chu min nghak reng a ni
Zaninah hian heti laia lokal te hi kan dinhmun \heuh in enchiang teh ang u. Krista tan hian kan danglam em? Khawvelah hian misual bera kan ngaih te pawh hian thil \ha tih duhna rilru an pu ve vek. Mahse Krista nen a nihloh chuan engmah hi \ha tak tak a lo awmlo. Chu tak chu Krista tana danglam a \ulna a ni. Muslim sakhua chuan Vanram kai turin an sakhaw be ve lo hnam dang mite tihhlum chu pawi tihna an neilo. Isua ringtute erawh chuan anmahnia Pathianin a pek chhia leh \ha hriatna hmangin an nun chu thil\ha tih nan an hmang \hin a ni. Chu chuan kawng tam takin Chanchin \ha an puangdarh \hin.
Fakna hlaah chuan miten min chhiar, min thlir reng e tih kan hmu a. Kan nun hi miten min thlir reng a. Kan nun hi an teh nasa em em a ni. Keimahniah Krista hmuh an tum \hin. Keimahni \heuhah hian Krista avanga danglamna a awmloh va khawvel mite nen kan hran chuan si loh chuan kan ringtu nun chu engmah lo mai tihna a ni. Zaninah hian rinna kawngah te, mihring mihrinna kawngah te pawh mi in ang lo leh chi hrang hrang in thlau tak tak pawh kan ni mai thei. Krista tana danglam vek tur kan ni. A \hen chu ruihhlo ti tawhlo tur a danglam ngai te, \henkhat erawh rawngbawltu, rawngbawlna kawnga pen khata hmasawn ngai te kan ni mai thei. Engpawh ni sela kan dinhmun \heu a\ang hian Krista tana danglam turin inbuatsaih ang u.